Người Dao Thanh Y còn lưu giữ được những bản sắc riêng của dân tộc như chữ viết,
các làn điệu dân ca, lễ cấp sắc. (Ảnh minh họa)
Vào mùa xuân, thời tiết đẹp đẽ, cũng là thời gian nông nhàn nhất trong năm, đây cũng là thời điểm các cuộc hát giao duyên của người Dao Thanh Y được diễn ra từ bản này sang bản khác. Bắt đầu cuộc hát là những câu chào hỏi mang tính xã giao:
Đi chợ xem người từ khắp nơi
Xem thấy đường tốt thì muốn đi
Xem thấy người tốt thì muốn lấy
Đi chợ gặp em mải nhìn theo.
Có khi lại trêu ghẹo nhau hay nói những lời xa xôi, bóng gió để xem phản ứng của nhau.
Bên nam hát:
Cả đời không đi con đường này
Vì vậy không biết đường có gai
Không biết đường này nhiều gai sắc
Nếu biết đã sắm giầy sắt đeo
Bên nữ đáp lại:
Đường có gai sắt cũng khôngđáng sợ
Lấy dao mở đường mà đi
Chỉ sợ người không biết câu hát
Đã đến đây rồi lại mất công.
Hát giao duyên của người Dao Thanh Y mục đích cuối cùng cũng là để đôi nam nữ tìm hiểu nhau, hướng đến tình yêu trong sáng. Chàng trai hát:
Thấy bông hoa nở bên bờ kia
Muốn sang hái mà không có thuyền.
Cô gái nhẹ nhàng đáp:
Anh muốn ngắt đừng lo anh ạ
Hái lá làm thuyền bơi sang lấy.
Và khi đã hiểu lòng nhau rồi thì hai bên cũng nguyện thề, ước hẹn:
Cùng bên nhau như trời với đất
Trời đất ngàn năm vẫn còn mãi
Trời đất vạn năm không thể mất
Đôi ta như trời đất chẳng lìa xa.
Hay:
Cùng bên nhau như áo với cúc
Áo cùng cúc luôn sóng đôi
Áo không có cúc không thành áo
Áo dù rách rồi cúc không rơi.
Cứ như vậy, từ năm này sang năm khác, từ thế hệ này sang thế hệ kia, đời nối đời, câu hát giao duyên cũng vì thế tồn tại và lưu truyền trở thành cầu nối tình yêu của nam nữ thanh niên người Dao Thanh Y.
