Bà Rịa - Vũng Tàu, mảnh đất giàu truyền thống lịch sử và văn hóa, đã trải qua một chặng đường dài với nhiều biến động trong quá trình hình thành và phát triển. Từ những ngày đầu khai phá, đến những mốc lịch sử quan trọng, vùng đất này đã chứng kiến sự thay đổi và phát triển không ngừng nghỉ, góp phần vào sự phát triển chung của đất nước.
Lịch Sử Hình Thành Tên Gọi
Theo truyền thuyết, tên gọi Bà Rịa xuất phát từ một câu chuyện về một người phụ nữ quê Bình Định, đã đến vùng đất Mô Xoài, nay là tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, khai hoang lập nghiệp. Vì công lao của bà, người dân nơi đây đã tôn thờ và đặt tên bà cho vùng đất này, tạo nên cái tên "Bà Rịa". Đây là sự tri ân đối với người đã có công khai phá và xây dựng mảnh đất này.
Vũng Tàu, trong quá trình phát triển, đã trải qua nhiều lần thay đổi tên gọi. Từ khi là một phần của tỉnh Bà Rịa, rồi tỉnh Vũng Tàu, đến khi trở thành đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo vào năm 1979, và cuối cùng, sau nhiều thay đổi hành chính, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu chính thức ra đời vào năm 1991, với thành phố Vũng Tàu làm tỉnh lỵ.
Những Mốc Lịch Sử Quan Trọng
Buổi Đầu Khai Phá
Vào năm 1698, Phủ Gia Định được thành lập, bao gồm hai huyện Tân Bình và Phước Long. Huyện Phước Long lúc này có tổng Phước An, nay là tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, cùng một phần tỉnh Đồng Nai. Côn Đảo thuộc tỉnh Hà Tiên. Quá trình khai phá vùng đất này tiếp tục khi các đơn vị hành chính được thiết lập, tạo nền tảng cho sự phát triển sau này.
Giai Đoạn Pháp Thuộc
Vào cuối thế kỷ XIX, trong thời kỳ thuộc địa, huyện Phước An đã được đổi tên thành hạt Thạnh Tra Bà Rịa vào năm 1862. Đến năm 1900, tỉnh Bà Rịa chính thức được thành lập. Sự phát triển của vùng đất này được tiếp nối với việc thành lập tỉnh Vũng Tàu vào năm 1929, dù sau đó tỉnh này đã hạ cấp xuống thành phố vào năm 1934. Vũng Tàu vẫn duy trì vai trò quan trọng trong khu vực trong suốt thời kỳ này.
Giai Đoạn 1945 - 1975
Sau Cách mạng Tháng Tám, vùng đất Bà Rịa - Vũng Tàu trở thành nơi chứng kiến những biến động lịch sử lớn. Năm 1946, quân Pháp chiếm đóng Bà Rịa và Vũng Tàu, nhưng đến năm 1956, tỉnh Phước Tuy được thành lập từ tỉnh Bà Rịa và tỉnh Vũng Tàu. Trong những năm tiếp theo, nhiều quận huyện mới được hình thành, mở rộng tầm ảnh hưởng của địa phương.
Năm 1975, Bà Rịa - Vũng Tàu chính thức được giải phóng. Thành phố Vũng Tàu được giải phóng vào ngày 30 tháng 4 cùng năm, là một trong những dấu mốc quan trọng trong lịch sử của tỉnh.
Giai Đoạn Sau 1975
Sau năm 1975, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã trải qua nhiều thay đổi lớn trong cấu trúc hành chính. Năm 1976, huyện Côn Đảo được chuyển về thành phố Hồ Chí Minh, và sau đó, vào năm 1979, đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo được thành lập. Điều này đánh dấu bước ngoặt trong quá trình phát triển của vùng đất này.
Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu chính thức được thành lập vào năm 1991 từ sự hợp nhất của các huyện Châu Thành, Long Đất, Xuyên Mộc thuộc tỉnh Đồng Nai, và Đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo.
Sự Phát Triển Mạnh Mẽ Sau 1991
Kể từ khi được thành lập, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã không ngừng phát triển cả về kinh tế, văn hóa và cơ sở hạ tầng. Với vị trí chiến lược và nền tảng hạ tầng ngày càng hoàn thiện, Bà Rịa - Vũng Tàu đã trở thành một trong những tỉnh có tốc độ phát triển nhanh nhất khu vực Đông Nam Bộ. Các thị xã và huyện mới được thành lập, như thị xã Phú Mỹ vào năm 2018, đặc biệt là sự thành lập thành phố Phú Mỹ vào ngày 1 tháng 3 năm 2025, thể hiện sự phát triển không ngừng của địa phương này.
Các huyện như Long Điền và Đất Đỏ cũng đã được tổ chức lại, giúp cải thiện hiệu quả quản lý và phát triển kinh tế. Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu không chỉ nổi bật trong phát triển công nghiệp, du lịch, mà còn trở thành một trung tâm năng động của khu vực.
Với những dấu ấn lịch sử lâu dài, Bà Rịa - Vũng Tàu ngày nay là minh chứng cho sự phát triển không ngừng của một vùng đất đã trải qua nhiều biến động. Mỗi mốc lịch sử đều ghi dấu sự phấn đấu của chính quyền và người dân nơi đây, đóng góp vào sự phát triển chung của cả nước. Từ những ngày đầu khai phá cho đến những thành tựu phát triển hôm nay, Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ tiếp tục là một điểm sáng trong bức tranh phát triển của Việt Nam trong tương lai.
