Sáng ngày 26/6/2025, hơn 1,15 triệu thí sinh trên cả nước đã hoàn thành môn thi đầu tiên trong kỳ thi tốt nghiệp THPT – môn Ngữ văn. Ngay sau buổi thi, đề Văn đã nhanh chóng trở thành chủ đề được bàn luận sôi nổi trên mạng xã hội và các diễn đàn giáo dục. Nhiều chuyên gia, giáo viên và học sinh đều đồng thuận rằng: đề thi năm nay không chỉ mang lại hứng thú bởi cách đặt vấn đề mới mẻ, mà còn chứa đựng nhiều thách thức vừa phải, mở ra cơ hội thể hiện tư duy và cảm xúc cá nhân của mỗi thí sinh.
Một trong những điểm nổi bật của đề thi năm nay là việc lựa chọn ngữ liệu cho phần Đọc hiểu và phần Viết đều không nằm trong ba bộ sách giáo khoa Ngữ văn hiện hành. Thay vào đó, đoạn trích “Những vùng trời khác nhau” của nhà văn Nguyễn Minh Châu – cây bút nổi bật với phong cách tự sự đậm chất triết luận – đã mang đến một không gian cảm xúc sâu sắc và giàu tính gợi mở. Theo TS. Trịnh Thu Tuyết (Hệ thống Giáo dục HOCMAI), đây là kết quả của định hướng đổi mới trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, khi môn Ngữ văn không còn chỉ là kiểm tra kiến thức thuộc lòng, mà trở thành công cụ phát triển tư duy, khả năng cảm thụ và năng lực sống cho học sinh.
Cấu trúc đề thi vẫn được giữ ổn định với hai phần: Đọc hiểu (4 điểm) và Làm văn (6 điểm). Trong phần Đọc hiểu, các câu hỏi được xây dựng theo lộ trình từ nhận biết đến vận dụng, đảm bảo sự phân hóa trình độ học sinh. Nếu như câu 1 và câu 2 tập trung vào kiến thức cơ bản như ngôi kể, chi tiết địa lý – những nội dung quen thuộc giúp học sinh trung bình dễ dàng đạt điểm – thì từ câu 3 trở đi, đề bài yêu cầu người học phải có sự kết hợp giữa cảm xúc và tư duy logic. Đặc biệt, câu hỏi số 5 – câu vận dụng cao – yêu cầu so sánh hai chi tiết từ hai văn bản khác nhau, qua đó làm nổi bật tư tưởng xuyên suốt của đề: sự gắn bó thiêng liêng giữa mỗi con người với vùng đất nơi mình sinh ra, và tình yêu tổ quốc rộng lớn hơn cả khái niệm địa lý.
Phần Làm văn tiếp tục thể hiện tinh thần đổi mới khi gắn kết mạch lạc với phần Đọc hiểu. Câu 1 (2 điểm) yêu cầu học sinh viết đoạn văn phân tích tình cảm của nhân vật Lê dành cho Sơn – một khía cạnh cụ thể giúp học sinh thể hiện khả năng cảm thụ nhân vật và kỹ năng viết đoạn theo chuẩn mực. Câu 2 (4 điểm) được đánh giá là mang tính thời sự cao với chủ đề: “Vùng trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc”. Theo thầy Phan Thế Hoài (THPT Bình Hưng Hòa, TP.HCM), đây không chỉ là lời nhắn nhủ về tinh thần đại đoàn kết dân tộc, mà còn phản ánh hiện thực gắn bó của người trẻ với từng mảnh đất quê hương trong bối cảnh đất nước đang thay đổi mạnh mẽ về địa giới hành chính và chiến lược phát triển.
Ghi nhận nhanh tại một số điểm thi tại Hà Nội và TP.HCM, nhiều thí sinh bày tỏ sự bất ngờ nhưng hào hứng khi được tiếp cận với một ngữ liệu mới lạ, không nằm trong sách giáo khoa. Một nữ sinh tại điểm thi trường THPT Lục Nam chia sẻ: “Em thấy đề không dễ nhưng rất hay, đặc biệt là phần nghị luận xã hội. Khi viết, em nghĩ đến quê của bố mẹ ở Nghệ An và cảm thấy bài viết của mình có nhiều cảm xúc hơn mọi lần.” Trên mạng xã hội, nhiều học sinh cũng để lại bình luận tích cực, cho rằng đây là “một đề thi cho phép học sinh được là chính mình”, “không học tủ vẫn làm được, miễn là có cảm nhận thật”.
Thầy giáo Nguyễn Phước Bảo Khôi (ĐH Sư phạm TP.HCM) đánh giá đề thi năm nay đã chạm đến những vấn đề cốt lõi của việc dạy và học Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực. Theo thầy, lựa chọn văn bản của Nguyễn Minh Châu là rất tinh tế, vì tác phẩm không chỉ giàu giá trị nội dung mà còn giúp học sinh tiếp cận được tư tưởng văn học hiện đại với chiều sâu nhân văn. Câu hỏi viết bài nghị luận xã hội – tưởng chừng mang tính truyền thống – lại mở ra rất nhiều khả năng triển khai hiện đại, khi học sinh có thể nói đến vai trò của giới trẻ trong giữ gìn bản sắc, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ, hoặc thậm chí là xây dựng văn hóa số gắn liền với bản sắc vùng miền.
Một điểm đáng ghi nhận là đề thi năm nay đã góp phần triệt tiêu tình trạng học tủ, học thuộc và phụ thuộc vào văn mẫu. Bằng cách đặt ra những yêu cầu vừa cụ thể, vừa khơi gợi tư duy mở, đề Văn 2025 thúc đẩy học sinh chủ động kiến giải, tự do thể hiện suy nghĩ, cảm nhận cá nhân trên nền tảng giá trị chung. TS. Trịnh Thu Tuyết nhận định: “Đề thi Ngữ văn 2025 là một bước tiến cần thiết. Nó không đánh đố, nhưng cũng không dễ dãi. Điều đáng quý là nó khiến thí sinh phải suy nghĩ, phải cảm và phải viết với chính trái tim mình.”
Có thể nói, đề thi môn Ngữ văn tốt nghiệp THPT Quốc gia năm 2025 đã khép lại buổi thi đầu tiên của kỳ thi với một dấu ấn đáng nhớ. Đề bài không chỉ kiểm tra kiến thức, kỹ năng, mà còn khơi dậy trong mỗi học sinh tình yêu văn chương, lòng tự hào quê hương đất nước và trách nhiệm của thế hệ trẻ trong công cuộc dựng xây tương lai./.
