Kinh tế tự do – cơ hội mới của người Việt thời số hóa
Theo báo cáo của Payoneer năm 2024, Việt Nam nằm trong nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng freelancer nhanh nhất thế giới. Kinh tế Gig (Gig Economy) – hay còn gọi là nền kinh tế tự do – không chỉ tạo ra việc làm linh hoạt, mà còn mở ra cơ hội tiếp cận nguồn thu nhập ngoại tệ ổn định cho người lao động có kỹ năng.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa số, khoảng cách địa lý không còn là rào cản. Một chuyên viên thiết kế ở Hà Nội có thể nhận dự án từ một công ty công nghệ tại Berlin, trong khi một kỹ sư phần mềm ở Đà Nẵng làm việc hằng ngày với nhóm lập trình viên ở Melbourne. Mô hình làm việc từ xa, cộng tác dự án ngắn hạn, hay hợp đồng quốc tế độc lập đang trở thành xu hướng tất yếu.
Cùng với đó là sự thay đổi trong tư duy nghề nghiệp. Freelancer Việt ngày nay không chỉ “làm việc theo dự án”, mà đã bắt đầu xây dựng thương hiệu cá nhân, hệ thống khách hàng quốc tế và chiến lược tài chính riêng, phản ánh năng lực hội nhập và tính chuyên nghiệp ngày càng cao.
Từ cơ hội việc làm đến năng lực tài chính toàn cầu
Đi cùng dòng chảy việc làm xuyên biên giới là dòng tiền xuyên biên giới. Freelancer Việt không còn chỉ nhận lương nội địa, mà đang học cách làm chủ thu nhập quốc tế: theo dõi tỷ giá, quy đổi ngoại tệ, tuân thủ thuế thu nhập và quản lý ngân sách bằng cả VND và USD, EUR… (xem tỷ giá EUR VND hôm nay).
Việc nhận thù lao qua các nền tảng quốc tế cũng buộc người lao động hiểu rõ hơn về quy định chuyển tiền hợp pháp, bảo mật thông tin và chi phí giao dịch. Nhiều người chọn mở tài khoản đa tiền tệ hoặc ví điện tử quốc tế để vừa tiết kiệm phí, vừa chủ động trong chi tiêu và đầu tư.
Những kỹ năng tưởng chừng “xa xôi” như lập kế hoạch tài chính, cân đối dòng tiền hay dự phòng tỷ giá – nay đã trở thành kỹ năng sinh tồn của thế hệ lao động số. Họ không chỉ là người bán dịch vụ, mà là những “doanh nhân cá nhân” trong nền kinh tế mở.
Tự do nghề nghiệp, nhưng không còn là tự phát
Sự bùng nổ freelancer toàn cầu mang lại nhiều lợi ích, song cũng đặt ra không ít thách thức. Cạnh tranh gay gắt, chênh lệch thu nhập theo khu vực, yêu cầu về ngoại ngữ và kỹ năng mềm khiến người Việt phải liên tục học hỏi để bắt kịp.
Đặc biệt, tính kỷ luật tài chính và năng lực quản trị bản thân trở thành yếu tố sống còn. Không có hợp đồng dài hạn, không chế độ bảo hiểm hay lương cố định, người làm tự do phải tự xây dựng “quỹ an toàn tài chính”, lên kế hoạch tiết kiệm và đóng thuế đầy đủ theo quy định Việt Nam. Điều này đánh dấu bước trưởng thành đáng kể: freelancer không còn là “người làm thêm tự do”, mà là một thành phần chính thức của nền kinh tế số, có đóng góp thực cho GDP và cho cán cân thanh toán quốc tế thông qua nguồn thu ngoại tệ.
Người Việt trên bản đồ lao động số toàn cầu
Sự hiện diện của người Việt ngày càng rõ trong các nền tảng freelancer quốc tế như Upwork, Fiverr, Freelancer.com, hay Toptal. Các nhóm nghề nổi bật gồm IT, thiết kế, nội dung, biên phiên dịch, nghiên cứu thị trường và hỗ trợ kỹ thuật – những lĩnh vực tận dụng thế mạnh về kỹ năng và chi phí cạnh tranh.
Từ góc nhìn kinh tế, đây là dòng kiều hối mới mang tên “thu nhập tri thức” – dòng tiền chảy vào Việt Nam thông qua lao động chất xám, thay vì chuyển tiền từ thân nhân ở nước ngoài. Điều này phản ánh sự dịch chuyển từ “xuất khẩu lao động truyền thống” sang “xuất khẩu dịch vụ tri thức”, phù hợp với xu thế chuyển đổi số và hội nhập toàn cầu.
Cũng từ đó, hình ảnh người Việt trong mắt đối tác quốc tế đang thay đổi: chuyên nghiệp hơn, am hiểu công nghệ và biết cách tạo giá trị bền vững thay vì chỉ nhận việc ngắn hạn (Xem tỷ giá Bảng Anh hôm nay).
Hướng tới một thế hệ “công dân kinh tế toàn cầu”
Freelancer toàn cầu là biểu tượng cho tự do, hội nhập và năng lực thích ứng của người Việt trong kỷ nguyên mới. Từ mô hình làm việc phi biên giới, họ học được cách quản lý thời gian, tài chính và thương hiệu cá nhân – những yếu tố cốt lõi của kinh tế hiện đại.
Ở cấp độ rộng hơn, làn sóng này cũng góp phần định hình vị thế mới của Việt Nam: một quốc gia không chỉ nhận kiều hối, mà đang xuất khẩu tri thức, dịch vụ và kỹ năng ra thế giới.
Từ “người đi làm thuê” đến “người làm chủ năng lực”, thế hệ freelancer Việt đang cho thấy sự chuyển mình mạnh mẽ – một minh chứng sống động rằng biên giới nghề nghiệp đã biến mất, nhưng giá trị của con người Việt Nam thì ngày càng được nhìn nhận trên bản đồ toàn cầu.
