Hạ Long và khát vọng trở thành điểm đến du lịch toàn cầu

Hạ Long: giữa vinh quang di sản và áp lực trở thành điểm đến toàn cầu

Hạ Long đã đi từ một vịnh di sản thiên nhiên thành biểu tượng du lịch hàng đầu của Việt Nam — là tên gọi quen thuộc trên bản đồ du lịch thế giới, điểm đến của hàng triệu lượt khách mỗi năm. Thành tựu ấy thể hiện qua lượng khách tăng mạnh trong những năm gần đây và chuỗi dự án hạ tầng, dịch vụ được triển khai để kéo dài thời gian lưu trú và nâng cao chi tiêu của du khách. Theo báo cáo, Quảng Ninh đón hơn 12 triệu lượt khách trong nửa đầu năm 2025, trong đó khách quốc tế khoảng 2,3 triệu lượt, cho thấy sức hút đáng kể của vùng. 

Tuy nhiên, sự nổi tiếng đi kèm với áp lực: cơ sở hạ tầng, quản lý môi trường, năng lực phục vụ và chất lượng trải nghiệm đều phải phát triển nhanh hơn để không bị tụt hậu. Quảng Ninh đang chủ trương phát triển “night-time economy” (kinh tế ban đêm), mở rộng các sản phẩm du lịch và đầu tư các tổ hợp giải trí quy mô lớn nhằm giữ chân khách qua đêm, tăng chi tiêu và đa dạng hóa trải nghiệm. Kế hoạch này được truyền thông địa phương và quốc tế nhắc đến như một trong những trụ cột chiến lược đưa Hạ Long lên tầm quốc tế. 

Đối mặt với tham vọng ấy, Hạ Long không thể bỏ qua hai thực tế rõ rệt: môi trường di sản đang chịu áp lực lớn từ du lịch ồ ạt và một số dự án phát triển quy mô có nguy cơ xâm lấn giá trị cảnh quan, khiến UNESCO và các tổ chức quốc tế phải vào cuộc đánh giá rủi ro. Reuters ghi nhận kế hoạch của UNESCO gửi chuyên gia đánh giá ảnh hưởng phát triển đến Vịnh Hạ Long — cảnh báo này đủ để cho thấy việc cân bằng phát triển kinh tế và bảo tồn là sống còn.

Thực trạng: tài sản, áp lực và động lực phát triển

Vịnh Hạ Long sở hữu lợi thế thiên nhiên độc nhất — hàng nghìn đảo đá vôi với hệ sinh thái biển phong phú, hang động và cảnh quan ngoạn mục. Ngoài di sản thiên nhiên, Hạ Long đã thu hút đầu tư lớn vào hạ tầng giao thông, cảng biển, khách sạn 5 sao và khu vui chơi giải trí, tạo nên một “hệ sinh thái” phục vụ du lịch khá hoàn chỉnh. Tin địa phương nêu rõ mục tiêu đón 11,5 triệu lượt khách của thành phố Hạ Long năm 2025 — một mục tiêu thể hiện tham vọng mở rộng quy mô. 

Động lực tăng trưởng còn đến từ những dự án siêu quy mô trong vùng lân cận Van Don — như tổ hợp du lịch nghỉ dưỡng, thậm chí dự án casino trị giá hàng tỷ USD đang hút cả truyền thông trong và ngoài nước. Những dự án này có thể kéo thêm dòng khách quốc tế cao chi tiêu, nhưng đồng thời đặt ra câu hỏi về tính hài hòa với chiến lược phát triển bền vững của di sản. 

Tuy nhiên, vấn đề môi trường không thể xem nhẹ: báo chí quốc tế và trong nước nhiều lần phản ánh tình trạng rác thải, ô nhiễm ven bờ và áp lực từ giao thông đường thủy đối với hệ sinh thái vịnh. Những cảnh rác nhựa quẳng nổi trên mặt nước đã từng trở thành hình ảnh khiến bạn đọc quốc tế bàng hoàng, cảnh báo rằng “đẹp thôi chưa đủ” nếu không kèm biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt. Sự quan ngại của các chuyên gia và của UNESCO về rủi ro phát triển quá mức là cơ sở để chính quyền và nhà đầu tư phải cân nhắc lại chiến lược.

Những lỗ hổng cần xử lý trước khi “vươn ra thế giới”

Trước hết là quản lý lưu lượng khách và bảo tồn di sản: Hạ Long cần hệ thống dữ liệu giám sát lưu lượng tàu thuyền, phân bổ tuyến du lịch, giới hạn lưu lượng tại các điểm nhạy cảm và áp dụng quy chuẩn vận hành tàu du lịch an toàn, thân thiện môi trường. Báo cáo chuyên môn và phản ánh truyền thông đã nhiều lần chỉ ra mức độ quá tải ở một số điểm của vịnh, đòi hỏi quy hoạch chi tiết và kiểm soát chặt chẽ hơn. 

Thứ hai là chất lượng dịch vụ và nguồn nhân lực: dịch vụ hướng dẫn, nhà hàng, vận chuyển và quản trị cơ sở lưu trú vẫn là “điểm nghẽn” so với tiêu chuẩn quốc tế. Để phục vụ khách cao cấp và đa dạng thị trường, Hạ Long cần tăng cường đào tạo ngoại ngữ, nâng chuẩn nghiệp vụ và chuẩn hóa trải nghiệm — từ vệ sinh, an toàn thực phẩm đến thái độ phục vụ. Các khảo sát địa phương cũng nêu rõ nhu cầu cấp bách về nâng cao năng lực phục vụ. 

Thứ ba là truyền thông, thương hiệu và sản phẩm khác biệt: nhiều điểm đến thành công trên thế giới không chỉ đẹp mà có “câu chuyện” đặc trưng (heritage trails, culinary trails, experiential tourism). Hạ Long cần lồng ghép văn hoá bản địa, ẩm thực, câu chuyện làng chài, trải nghiệm sinh thái ban đêm, wellness/retreat và các sản phẩm “độc quyền” để phân biệt với hàng chục vịnh, đảo cùng loại trong khu vực. Sự phát triển chồng chéo của quá nhiều dự án giải trí lớn mà thiếu sản phẩm bản địa có nguy cơ khiến Hạ Long bị “mất tiếng nói” trên trường quốc tế. 

Chiến lược gợi ý: bền vững, khác biệt, và truy xuất nguồn gốc

Trong bối cảnh ngành du lịch toàn cầu cạnh tranh ngày càng khốc liệt, Hạ Long muốn vươn tầm không chỉ cần tận dụng lợi thế thiên nhiên, mà còn phải xây dựng những hướng đi chiến lược, trong đó nổi bật là ba trụ cột: bền vững, khác biệt và truy xuất nguồn gốc.

1. Quản lý điểm đến dựa trên dữ liệu. Thiết lập hệ thống giám sát số lượng khách theo thời gian thực, áp dụng “thẻ vào cửa” cho một số vùng nhạy cảm, và phân luồng khách hợp lý giữa Vịnh Hạ Long, Lan Hạ và Cát Bà để giảm tải cho điểm nóng. Mô hình này đã được nhiều khu di sản quốc tế áp dụng để bảo tồn giá trị di sản trong khi vẫn khai thác du lịch. 

2. Đầu tư vào kinh tế ban đêm một cách chọn lọc. Quảng Ninh đã và đang thúc đẩy night-time economy để kéo dài thời gian lưu trú. Tuy nhiên, tỉnh cần thiết kế chuỗi trải nghiệm ban đêm mang tính địa phương (chợ đêm ẩm thực, chương trình nghệ thuật dân gian, du thuyền đêm có quy chuẩn môi trường) thay vì nhồi nhét các casino và khu giải trí hạng nặng mà có thể xói mòn giá trị nguyên bản của di sản. 

3. Chuỗi giá trị xanh: yêu cầu bắt buộc về xử lý nước thải, quản lý rác thải và áp dụng tiêu chuẩn “xanh” cho tàu du lịch (sử dụng nhiên liệu sạch, hạn chế nhựa dùng một lần). Các dự án lớn (resort, cảng, casino) phải có đánh giá tác động môi trường minh bạch, được công bố công khai để tăng niềm tin công chúng và các tổ chức quốc tế như UNESCO. Reuters và các báo quốc tế đã nhấn mạnh tầm quan trọng của minh bạch này. 

4. Nâng cấp năng lực con người và chuẩn hoá dịch vụ. Chương trình đào tạo hướng dẫn viên, chuẩn chứng chỉ dịch vụ du lịch, tăng lương, cải thiện điều kiện làm việc để giữ chân nhân lực giỏi — đây là yếu tố quyết định cho trải nghiệm khách hàng. Song song đó, khuyến khích khởi nghiệp du lịch địa phương để tạo ra các sản phẩm trải nghiệm bản địa có chất lượng. 

5. Thương hiệu hóa và xúc tiến toàn cầu có chọn lọc. Hạ Long cần một chiến lược thương hiệu rõ ràng: “Vịnh di sản – trải nghiệm bền vững” thay vì chỉ “vịnh đẹp”. Tập trung vào thị trường nguồn (Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật, ASEAN, châu Âu, Bắc Mỹ) với sản phẩm chủ lực khác nhau (family travel, MICE, luxury, eco-tourism). Đồng thời tận dụng liên kết vùng: tuyến Hà Nội – Hạ Long – Cát Bà – Hải Phòng để tạo hành trình đa dạng. 

Hạ Long đang đứng trước một bước ngoặt: giữ vị thế “điểm đến hàng đầu” đồng nghĩa với việc chấp nhận cả cơ hội lẫn rủi ro. Dòng vốn lớn, dự án giải trí quy mô, và chiến lược phát triển night-time economy có thể đưa Hạ Long lên tầm quốc tế — nhưng chỉ khi song hành với cam kết bảo tồn, minh bạch trong đánh giá tác động và nâng cao chất lượng dịch vụ. Báo chí trong nước và quốc tế đã nhiều lần nhắc đến cả cơ hội và cảnh báo; điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho nhà quản lý, nhà đầu tư và cộng đồng địa phương phải cùng chịu trách nhiệm.