“Rời đi để tạo không gian cho người kế nhiệm”: Một cách cống hiến khác
Trong bối cảnh đất nước không ngừng đổi mới và chuyển mình mạnh mẽ, có một sự hy sinh thầm lặng mà cao cả: đó là biết rời đi đúng lúc. Như lời Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ, quyết định "rời đi trước tuổi" - đặc biệt khi đang ở đỉnh cao sự nghiệp - là một thử thách lớn lao đòi hỏi sự dũng cảm, lòng vị tha và tinh thần trách nhiệm vượt lên trên những toan tính cá nhân. Những cán bộ trong buổi lễ đã chọn cách buông bỏ vị thế quyền lực để mở lối cho thế hệ tiếp nối, biến khoảnh khắc chia tay thành khởi đầu mới cho sự phát triển tập thể.
Hành động ấy không phải là một dấu chấm hết, mà là sự tiếp nối của giá trị, khi người đi trước không rời bỏ ngành, mà chuyển sang vai trò truyền cảm hứng, cố vấn, hỗ trợ từ bên lề. Câu nói của Bộ trưởng Hùng phản ánh triết lý hy sinh vì tập thể: Việc chủ động rời đi để nhường chỗ cho thế hệ trẻ không chỉ là hành động kỷ luật mà còn thể hiện tầm nhìn dài hạn về sự phát triển bền vững của tổ chức. Điều này đặc biệt ý nghĩa trong bối cảnh nhiều cơ quan nhà nước vẫn tồn tại tâm lý bám giữ vị trí, gây tắc nghẽn cơ hội thăng tiến cho người trẻ.
Cơ hội nào cho người trẻ nhiệt huyết nhưng thiếu kinh nghiệm?
Khi lớp cán bộ kỳ cựu rút lui, câu hỏi đặt ra là: ai sẽ kế nhiệm họ? Trong bối cảnh đó, người trẻ năng động, sáng tạo, và khao khát cống hiến dường như là lựa chọn lý tưởng. Tuy nhiên, có một thực tế không dễ chối bỏ: họ thiếu kinh nghiệm, chưa từng “va vấp” ở cấp độ quản lý, chiến lược.
Điều này khiến quá trình chuyển giao trở thành một khoảng trống rủi ro nếu không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Khoảng trống đó, nếu không được lấp bởi những người trẻ có năng lực thật sự, rất dễ bị chiếm dụng bởi những kẻ cơ hội, thiếu bản lĩnh nhưng thừa khéo léo trong quan hệ và đối phó.
Nếu quá trình chuyển giao không được thiết kế bài bản, có cơ chế sàng lọc rõ ràng và đào tạo kế thừa thực chất, khoảng trống do người đi trước để lại sẽ không phải là không gian phát triển mà là lỗ hổng tổ chức. Và chính trong khoảng trống đó, các cá nhân cơ hội, những người không đủ năng lực chuyên môn nhưng giỏi "đối phó", khôn khéo trong quan hệ, dễ dàng chen chân. Khi những người như vậy bước vào vị trí lãnh đạo, họ không dẫn dắt tổ chức tiến lên, mà thường sa vào hình thức, ngại đổi mới, né tránh trách nhiệm và làm suy giảm văn hóa nội bộ.
Thay vì tạo ra làn gió mới, tổ chức sẽ dần rơi vào trạng thái trì trệ, chậm đổi mới, mất phương hướng. Tệ hơn, điều này còn phá vỡ lòng tin của đội ngũ trẻ có thực lực – khi họ chứng kiến những vị trí quan trọng không được trao cho người xứng đáng, mà cho người "quen biết" hoặc "khéo léo".
Việc trẻ hóa đội ngũ không thể chỉ là thay đổi về độ tuổi, mà phải gắn với năng lực thật sự. Người trẻ chỉ có thể tiếp nối hiệu quả khi:
- Được trao quyền đi kèm với trách nhiệm và đánh giá minh bạch.
- Có lộ trình chuẩn bị từ sớm, được cọ xát thực tiễn, tham gia vào các dự án chiến lược, học hỏi từ người đi trước.
- Được tổ chức hỗ trợ, nhưng không bị bao bọc – để có cơ hội sai, đứng dậy, và trưởng thành.
Người trẻ cần gì để không bỏ lỡ cơ hội chuyển giao?
Không thể phủ nhận, thế hệ trẻ có nhiều ưu thế: tư duy mở, khả năng tiếp cận công nghệ, dám nghĩ dám làm. Nhưng cơ hội không đến chỉ vì bạn "trẻ", mà đến khi bạn đủ năng lực để xứng đáng.
Vì vậy, trong khoảng trống mà người đi trước chủ động nhường lại, người trẻ cần:
- Trang bị năng lực thực chất: không ngừng học hỏi, hiểu tổ chức, quản lý và chịu trách nhiệm.
- Giữ vững đam mê và chính trực: tránh trở thành phiên bản “trẻ hóa” của sự bảo thủ hoặc cơ hội.
- Biết lắng nghe, kết nối với người đi trước: để không mất đi những giá trị nền tảng và bài học thực tiễn.
Người đi trước – người ở lại: Không nên là khoảng cách, mà là sự tiếp nối
Trong phát biểu, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định: Các cán bộ nghỉ công tác vẫn luôn là “một phần không thể tách rời của Bộ KH&CN”. Đó là một thông điệp quý giá: Người đi trước không phải là hết vai trò, mà cần được kết nối lại với thế hệ sau như cố vấn, người dẫn đường, giúp người trẻ rút ngắn khoảng cách kinh nghiệm và tránh lặp lại sai lầm cũ. Tổ chức chỉ thực sự bền vững khi có cơ chế gắn kết giữa kinh nghiệm của người cũ và khát vọng của người mới.
Đồng thời, người trẻ cũng không thể chỉ trông chờ vào cơ hội được trao mà phải:
- Chủ động học hỏi, tích lũy kỹ năng quản trị.
- Biết trân trọng di sản và tinh thần ngành, không phủ nhận vai trò của người đi trước.
- Giữ vững tinh thần đổi mới, sáng tạo, không để sự “thiếu kinh nghiệm” trở thành lý do trì trệ.
Chuyển giao không chỉ là thủ tục – mà là một hành động chiến lược
Việc 12 cán bộ cấp cao của Bộ KH&CN nghỉ công tác cùng lúc là một sự kiện lớn – không chỉ về mặt nhân sự, mà là sự mở ra một chương mới cho ngành, nơi người trẻ đứng trước những vị trí vốn là “nơi khó chạm tới”.
Tuy nhiên, cơ hội chỉ thật sự có ý nghĩa nếu người trẻ đủ năng lực để nắm bắt, tổ chức đủ minh bạch để lựa chọn đúng người, và người đi trước đủ bao dung để truyền lại giá trị thay vì nắm giữ quyền lực.
"Kết thúc không phải là dấu chấm hết mà là sự khởi đầu của một cái mới, một trang mới, một hành trình mới, một công việc mới, một trải nghiệm mới, một cuộc sống mới"– lời nhắn nhủ của Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng không chỉ dành cho người đã nghỉ, mà cũng là lời thức tỉnh dành cho những người trẻ đang đứng trước ngưỡng cửa kế thừa.
Thiết nghĩ, vấn đề không nằm ở việc bắt buộc người có kinh nghiệm phải rời đi, mà là tạo ra một cơ chế công bằng để người giỏi, dù trẻ hay già đều có cơ hội cống hiến. Thay vì chỉ ca ngợi sự hy sinh của thế hệ đi trước, các tổ chức cần xây dựng lộ trình rõ ràng để người trẻ được thử sức và chứng minh năng lực. Chỉ khi phá bỏ được tư duy "tuổi tác = thẩm quyền", chúng ta mới thực sự giải phóng được tiềm năng của cả hai thế hệ.
Khoảng trống do người tài ra đi chỉ mang lại cơ hội nếu được lấp bởi năng lực, đạo đức và khát vọng thật sự. Ngược lại, nếu để những người yếu kém, cơ hội lấp vào, khoảng trống đó sẽ trở thành vết rạn lâu dài cho tổ chức. Chuyển giao không chỉ là hành động rút lui, mà là một phép thử niềm tin vào tương lai. Người trẻ có thể thiếu kinh nghiệm, nhưng đừng thiếu bản lĩnh. Còn người có kinh nghiệm, nếu không còn nhiệt huyết, hãy chọn cách truyền lửa thay vì níu giữ quyền lực. Bài học từ Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng không chỉ dành cho ngành khoa học công nghệ mà là thông điệp cần lắng nghe trong mọi tổ chức đang khát khao đổi mới.
Sau cùng, sự phát triển bền vững không đến từ việc trẻ hóa hay giữ lại, mà đến từ sự dung hòa: Khi người có kinh nghiệm đủ rộng lượng để truyền lửa, và người trẻ đủ nội lực để tiếp nhận trách nhiệm. Chuyển giao sẽ chỉ trở thành cú hích cho tổ chức khi khoảng trống được lấp đầy bằng năng lực, đạo đức và khát vọng thật sự. Bài học từ Bộ KH&CN vì thế không chỉ mang giá trị ngành, mà là lời cảnh tỉnh cho mọi tổ chức đang khao khát đổi mới mà không chịu thay đổi tư duy.
