Nhờ hợp tác kinh tế được duy trì, khu vực châu Á Thái Bình Dương đã tạo được vùng đệm chống đỡ những tác động của căng thẳng thương mại toàn cầu, nhiều nền kinh tế đã nổi lên, đưa khu vực trở thành vùng hội nhập và tăng trưởng kinh tế cao.
Trong báo cáo tổng hợp kinh tế châu Á 2019-2020 (AEIR), phát đi từ Tokyo ngày 13 tháng 11 năm 2019, Ngân hàng Phát triển châu Á nhận định, trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế toàn cầu chậm lại, thương mại của khu vực Châu Á-Thái Bình Dương có thể giảm tốc trong năm 2019, song tỷ lệ thương mại nội vùng (tính theo giá trị) vẫn duy trì ở mức cao, chiếm 57,5% thương mại toàn cầu trong năm 2018,cao hơn so với mức trung bình đạt được 56,3% của cả giai đoạn từ 2012 đến 2017.
Cùng với thương mại, nguồn kiều hối của khu vực đạt mức cao kỷ lục trên 302,1 tỉ USDvà dòng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Châu Á và từ Châu Á ra bên ngoài cũng tiếp tục gia tăng trong năm 2018. Với những cam kết đạt tới một Châu Á-Thái Bình Dương thịnh vượng, đồng đều, thích ứng, bền vững và duy trì nỗ lực xóa nghèo cùng cực; trong năm 2018,Ngân hàng Phát triển châu Á đã hỗ trợ các quốc gia trong khu vực khoản vay và viện trợ mới trị giá 21,6 tỉ USD (ADB 2019).
ADB (2019) Công nghệ có thể khiến việc già hoá trở thành lợi tức bạc cho các nền kinh tế châu Á
Thông cáo báo chí ADB, Tokyo Nhật Bản 13 tháng 11.
Xem xét tiến triển của kinh tế -xã hội trong hợp tác và hội nhập khu vực, Báo cáo dành một chương đặc biệt để bàn về vai trò và tiềm năng của công nghệ trong việc thúc đẩy năng suất của các nền kinh tế đang già hóa. Tỷ lệ người già tăng cao có thể là một gánh nặng xã hội song theo ADB, dân số già hoá lại có thể là một lợi thế đối với nền kinh tế , nếu các Chính phủ biết vận dụng chính sách công nghệ giúp cải thiện sức khoẻ, tăng cường kỹ năng, mở rộng thời gian làm việc và hỗ trợ tìm việc làm phù hợp cho người cao tuổi.
Theo ADB, trong giai đoạn từ năm 1990 tới 2017, tại các nền kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương, tuổi thọ trung bình của cư dân đã tăng gần 7 năm (từ 57,2 lên tới 63,8 tuổi) và số năm học tập trung bình của nhóm người cao tuổi (từ 55 tới 64 tuổi) cũng tăng từ 4,6 lên 7,8 năm trong thời gian từ năm 1990 đến 2015(ADB 2019).
Nhận xét về xu hướng dân số già hoá trong khu vực,Yasuyuki Sawada, chuyên gia Kinh tế trưởng của ADB, cho rằng:“già hóa là xu hướng không thể đảo ngược tại phần lớn các quốc gia, nhưng chính phủ có thể biến điều này thành một khoản “lợi tức bạc”. Ngày nay, người cao tuổi có trình độ học vấn cao và khỏe mạnh hơn so với trong quá khứ. Những chính sách đúng đắn về công nghệ có thể mở rộng thời gian làm việc, tạo ra sự đóng góp đáng kể vào nền kinh tế chung.”
Thực tiễn khu vực cũng đã chỉ ra, tại những quốc gia có tỷ lệ lão hóa nhanh và trình độ học vấn trên mức trung bình vẫn có thu lợi lớn hơn từ việc triển khai công nghệ tự động hóa và nâng cao năng suất lao động để bổ sung cho nguồn cung lao động thấp đối với công việc thường nhật. Ngược lại, các quốc gia có tốc độ lão hóa chậm và trình độ học vấn dưới mức trung bình lại không có được lợi thế này. ADB cho rằng, cần có thể chế ưu tiên ứng dụng công nghệ trong giáo dục để giúp dân số trẻ tiếp cận được nền giáo dục với chất lượng cao.
Báo cáo ADB nhấn mạnh “Bất kể điều kiện lão hóa và học vấn ra sao, điều cần là phải tư duy lại về giáo dục/đào tạo kỹ năng để việc học tập suốt đời cũng như ứng dụng công nghệ,phương pháp và môi trường làm việc trở nên phù hợp hơn với người lao động cao tuổi”. Ngoài ra, thị trường lao động, an sinh xã hội và cải cách hệ thống thuế cũng là những nhân tố khuyến khích người cao tuổi tiếp tục làm việc. Cuối cùng, những chính sách tạo thuận lợi cho việc di chuyển dòng vốn, lao động và công nghệ qua biên giới sẽ hữu ích hơn để giúp các quốc gia thực hiện quá trình chuyển đổi nhân khẩu học và ứng dụng công nghệ đối phó với vấn đề này ở các giai đoạn khác nhau. Chính sách công nghệ giúp cải thiện sức khỏe người cao tuổi, tăng cường kỹ năng và mở rộng thời gian làm việc, có thể biến dân số già hóa thành lợi thế phát triển đối với các nền kinh tế trong khu vực châu Á -Thái Bình Dương.
Theo nhiều chuyên gia và các tổ chức nghiên cứu, Việt Nam là một trong những nước có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới, với quá trình chuyển đổi từ già hóa dân số sang giai đoạn dân số già chỉ diễn ra trong vòng 15 năm. Với tỉ lệ người từ 60 tuổi trở lên chiếm trên 20%, nước ta sẽ trở thành nước có dân số già vào năm 2038 và đến năm 2049, tỉ lệ người cao tuổi sẽ lên khoảng 25%, đồng nghĩa với cứ 4 người dân có một người cao tuổi.
Báo cáo tổng hợp Kinh tế châu Á 2019-2020 (AEIR) với tiêu đề “Thay đổi nhân khẩu học, năng suất và vai trò của công nghệ”.đã chỉ ra: Dân số già hóa có thể là một lợi ích đối với các nền kinh tế khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nếu các chính phủ áp dụng chính sách công nghệ giúp cải thiện sức khỏe, tăng cường kỹ năng, mở rộng thời gian làm việc và hỗ trợ tìm việc làm phù hợp. Hy vọng từ những cảnh báo về già hoá dân số, các nhà hoạch định chiến lược và ngành giáo dục đào tạo nước nhà có những nghiên cứu xem xét nhằm biến hạn chế này thành một lợi thế phát triển trong thời gian tới./.
