Tây Ninh, từ lâu đã là một điểm quan trọng trong lịch sử phát triển hành chính của vùng đất Nam Bộ. Ban đầu, khu vực này là trung tâm của đạo Quang Phong, một đơn vị hành chính nhỏ dưới triều đình Huế. Sau đó, Tây Ninh trở thành Phủ Tây Ninh, thuộc tỉnh Gia Định, và khi thực dân Pháp xâm lược, khu vực này trở thành tỉnh lỵ của tỉnh Tây Ninh.
Trong thời kỳ thuộc tỉnh Gia Định, Phủ Tây Ninh bao gồm hai huyện Tân Ninh và Quang Hóa, nằm trong hệ thống hành chính của Nam Kỳ, thời điểm đó chỉ có 6 tỉnh (Nam kỳ lục tỉnh). Gia Định là tỉnh lớn, gồm nhiều phủ, trong đó có phủ Tây Bình và Tây Ninh, mỗi phủ quản lý một số huyện.
Khi Pháp chiếm đóng, Tây Ninh được chuyển thành tỉnh, vẫn bao gồm hai quận Tân Ninh và Quang Hóa, sau này đổi tên thành Trảng Bàng. Năm 1942, Tây Ninh được gọi là quận Châu Thành, nơi đặt cơ quan chính quyền của tỉnh, theo mô hình hành chính của các tỉnh khác ở Nam Kỳ. Vị trí địa lý của Tây Ninh rất thuận lợi cho giao thông thủy bộ, là điểm kết nối giữa các vùng trong tỉnh và khu vực biên giới.
Các mốc lịch sử quan trọng
Tây Ninh trải qua nhiều thay đổi quan trọng qua các thời kỳ lịch sử. Từ 1858 đến 1945, sau khi Pháp chiếm Tây Ninh vào năm 1861, chính quyền thực dân thay thế các huyện cũ bằng hai đoàn quân sự đặt tại Trảng Bàng và Tây Ninh. Ngày 5 tháng 6 năm 1876, Thống đốc Nam Kỳ ra Nghị định chia Nam Kỳ thành bốn khu vực hành chính, và Tây Ninh thuộc khu vực Sài Gòn.
Đến năm 1890, một phần đất của Tây Ninh dọc theo "Rạch Ngã Bát" được cắt cho Campuchia, và địa giới tỉnh Tây Ninh duy trì ổn định cho đến nay. Đặc biệt, ngày 19 tháng 5 năm 1942, Tỉnh trưởng Tây Ninh có Tờ trình gửi Thống đốc Nam Kỳ, đề nghị thành lập khu thị tứ tại xã Thái Hiệp Thạnh, đánh dấu bước đầu hình thành thị xã Tây Ninh. Sau đó, ngày 9 tháng 12 năm 1942, Thống đốc Nam Kỳ ban hành Nghị định 8345, ấn định ranh giới Tây Ninh.
Giai đoạn kháng chiến và sau giải phóng
Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Tây Ninh tồn tại song song hai chính quyền: chính quyền thực dân kiểm soát vùng đô thị và chính quyền kháng chiến tổ chức nhân dân chiến đấu và quản lý xã hội. Năm 1950, Tây Ninh tạm thời cắt một phần đất của Thái Hiệp Thạnh để thành lập thị xã Tây Ninh, tuy nhiên thị xã này không thể hoạt động và đã bị giải thể sau đó.
Sau Hiệp định Giơnevơ năm 1954, chính quyền cách mạng thành lập lại thị xã Tây Ninh trên địa bàn cũ, với đồng chí Võ Văn Truyện làm Bí thư Đảng kiêm Chủ tịch Ủy ban hành chính. Thị xã này bao gồm phần đất của xã Thái Hiệp Thạnh và một phần của ba xã Thái Bình, Hiệp Ninh và Ninh Thạnh.
Phát triển sau năm 1975 và quá trình mở rộng
Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, khi miền Nam được giải phóng, Tây Ninh được tổ chức lại với 7 huyện và 1 thị xã, trong đó thị xã Tây Ninh gồm 3 phường và 1 xã.
Từ năm 2001 đến 2013, theo Nghị định 46/2001/NĐ-CP của Chính phủ, thị xã Tây Ninh được mở rộng với 5 phường và 5 xã, diện tích tự nhiên tăng gấp 4 lần lên 13.736,6 ha, dân số tăng gấp 4 lần, đạt 117.328 người.
Từ thị xã đến thành phố
Ngày 29 tháng 12 năm 2013, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 135/2013/NQ-CP, quyết định nâng cấp thị xã Tây Ninh thành thành phố Tây Ninh. Sau khi thành lập, thành phố Tây Ninh có diện tích tự nhiên 14.000,81 ha và dân số 153.537 người. Thành phố giáp các huyện Dương Minh Châu, Châu Thành, Hòa Thành, Tân Biên và Tân Châu, trở thành một trung tâm hành chính quan trọng của tỉnh Tây Ninh.
