Cân bằng giữa "đình chiến" và "chuẩn bị"
Thỏa thuận đạt được giữa Washington và Bắc Kinh không phải là một Hiệp định Kinh tế toàn diện, cũng không đi kèm những điều khoản ràng buộc chặt chẽ. Nó đơn giản là sự thống nhất cùng “ngừng leo thang” căng thẳng bằng việc giữ nguyên các mức thuế hiện tại, không gia tăng thêm như các vòng trước.
Dù mang dáng dấp của sự nhượng bộ, thỏa thuận lại phản ánh một điều rõ rệt hơn: cả hai bên đều cần thời gian để củng cố nội lực, từ sản xuất trong nước, bảo vệ các ngành công nghệ cốt lõi cho đến tái cấu trúc chiến lược đối ngoại.
Với Mỹ, đây là thời điểm chuẩn bị cho cuộc bầu cử quan trọng và củng cố liên minh kinh tế hậu toàn cầu hóa. Với Trung Quốc, nền kinh tế sau COVID đang chật vật hồi phục và cần không gian để triển khai chiến lược "tuần hoàn kép" – vừa giữ dòng xuất khẩu, vừa tự cường thị trường nội địa.
Một cú "rút lui chiến thuật" với Canada
Đáng chú ý là trong khi chủ động làm dịu căng thẳng với Bắc Kinh, Mỹ lại đình hoãn đàm phán thương mại với Canada – một đồng minh lâu năm và là đối tác trong khối thương mại Bắc Mỹ (USMCA).
Thoạt nhìn, điều này có vẻ kỳ lạ nhưng thực tế nó mang tính chiến lược sâu xa: Mỹ đang sắp xếp lại “độ ưu tiên” trong bàn cờ thương mại. Trong giai đoạn chuyển dịch chuỗi cung ứng và cạnh tranh công nghệ, không phải mọi đồng minh đều có vai trò như nhau. Washington đang phát đi tín hiệu: các mối quan hệ kinh tế – kể cả với nước láng giềng thân thiết – đều có thể được “định giá lại” dựa trên lợi ích thực tế và thời điểm.
Canada có thể không còn là mắt xích then chốt trong chiến lược đối phó Trung Quốc ngắn hạn. Nhưng điều đó cũng đồng nghĩa với việc, không một quốc gia nào – dù đồng minh hay đối tác – được phép “mặc định an toàn” trong sân chơi mới của kinh tế toàn cầu.
Chiến tranh thương mại không chỉ là câu chuyện về thuế quan hay số liệu nhập – xuất. Nó đang dần trở thành một hình thái quyền lực mềm, nơi quốc gia nào kiểm soát được luật chơi – tức là tiêu chuẩn, công nghệ, chuỗi cung ứng – sẽ giữ lợi thế dài hạn.
Chúng ta đang chứng kiến sự quân sự hóa của các yếu tố tưởng như phi quân sự: từ dòng vốn đầu tư cho AI, bán dẫn; đến quyền kiểm soát các “nút thắt” như logistics, khoáng sản hiếm, thậm chí là cả quy chuẩn ESG (môi trường – xã hội – quản trị).
Việt Nam đứng trước lằn ranh cơ hội – áp lực
Thỏa thuận Mỹ – Trung dù mang tính song phương, nhưng lại tác động đa tầng tới các nền kinh tế trung gian như Việt Nam. Về ngắn hạn, tâm lý thị trường được giải tỏa, hoạt động xuất nhập khẩu giảm bớt rủi ro chính sách. Nhưng nhìn xa hơn, Việt Nam đang bước vào một vùng nhiễu động, nơi phải tái định nghĩa vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Nếu Trung Quốc tự chủ sản xuất mạnh hơn, Việt Nam có thể mất lợi thế là điểm trung chuyển linh kiện. Nếu Mỹ áp dụng chính sách thương mại thân thiện với Đông Nam Á, Việt Nam sẽ hưởng lợi – nhưng kèm theo là những yêu cầu ngặt nghèo hơn: minh bạch xuất xứ, tuân thủ thuế carbon, tiêu chuẩn ESG, an ninh dữ liệu…
Không còn là “công xưởng giá rẻ”, Việt Nam buộc phải bước vào giai đoạn chuyển mình kép: vừa giữ tốc độ tăng trưởng, vừa nâng chuẩn vận hành. Những lựa chọn chiến lược hôm nay sẽ quyết định Việt Nam ở đâu trong 5 – 10 năm tới: một vệ tinh phụ thuộc hay một mắt xích tự tin trong chuỗi giá trị cao?
Hãy gạt bỏ niềm vui ngắn hạn của sự “hòa hoãn” sang một bên. Bởi bản chất của cuộc chiến này chưa từng kết thúc – nó chỉ thay đổi hình thức. Thương mại, công nghệ và quyền kiểm soát luật chơi đang trở thành vũ khí. Và những gì Mỹ – Trung làm hôm nay, là cách họ sắp đặt cho tương lai mà cả thế giới phải "thuận theo".
Với Việt Nam, điều quan trọng không phải là né tránh, mà là biết tận dụng khoảng lặng này để đầu tư cho chiều sâu: Công nghệ sản xuất, logistics thông minh, nhân lực chất lượng, cải cách thể chế. Trận chiến dài hơi đang bắt đầu và nền kinh tế nào nhanh hơn trong việc học luật chơi mới, họ sẽ có cơ hội viết lại vị trí của mình trên bản đồ kinh tế thế giới.
