Ngọc Giàu tên thật là Phong Thị Ngọc Giàu. Bà sinh ngày 13 tháng 12 năm 1945. Bà là nghệ sĩ cải lương và diễn viên nổi tiếng của Việt Nam.
Bà sinh ra trong một gia đình lao động nghèo tại Thủ Thiêm thuộc Gia Định. Nơi này nay là thành phố Thủ Đức thuộc TP.HCM. Bà mang dòng dõi quý phi Lê Ngọc Bình. Quê gốc của bà ở Huế. Từ nhỏ Ngọc Giàu đã yêu thích ca hát.
Năm 12 tuổi bà được nhận vào gánh hát Mai Lan Phương và Ngọc Chiểu. Bà chỉ làm tỳ nữ và ngâm thơ sau sân khấu. Năm 13 tuổi bà chuyển sang đoàn Ngọc Kiều do Hoàng Kinh và Ngọc Đáng điều hành. Bà bắt đầu với vai đào nhì. Hai tháng sau bà được giao vai đào chính.
Trong một lần đi diễn ở Quảng Ngãi đoàn Ngọc Kiều trình diễn vở Đôi mắt giai nhân. Một bà bầu của đoàn Kim Chưởng có mặt trong khán giả. Bà ấn tượng với phần diễn của Ngọc Giàu nên mời cô về đoàn.
Ngọc Giàu gắn bó với đoàn Kim Chưởng hơn một năm. Bà cùng đoàn lưu diễn ở nhiều tỉnh miền Trung và miền Tây Nam Bộ. Năm 1958 bà trở lại Sài Gòn. Bà được mời diễn khai trương rạp Hưng Đạo trong vở Hai cánh én đầu xuân. Bà đóng cặp với nghệ sĩ Minh Chí. Chính Minh Chí đã đưa bà đến với các hãng băng đĩa lớn. Sau khi nghe bà ngâm thơ và hát thử hãng đĩa Châu Á quyết định ký hợp đồng dài hạn với bà.
Khoảng hai năm sau bà được mời về đoàn Thanh Minh Thanh Nga. Soạn giả Hà Triều và Hoa Phượng là người mời bà. Bà nhanh chóng khẳng định tài năng qua nhiều vai diễn. Năm 1960 bà nhận Giải Thanh Tâm với vai Điêu Thuyền. Năm 1967 bà tiếp tục nhận Giải Thanh Tâm Xuất Sắc. Cùng với Bạch Tuyết và Thanh Nga bà là một trong ba nữ nghệ sĩ hiếm hoi từng nhận giải này.
Suốt sự nghiệp bà từng đứng chung sân khấu với nhiều tên tuổi lớn như Út Trà Ôn, Thanh Sang, Phương Quang, Diệp Lang, Út Bạch Lan, Thanh Nam, Thanh Nga, Bạch Tuyết, Lệ Thủy, Minh Vương, Minh Phụng, Minh Cảnh và nhiều nghệ sĩ khác. Ngoài cải lương bà còn nổi tiếng với vai trò nghệ sĩ hài. Bà và nghệ sĩ Hồng Nga từng là cặp tấu hài được khán giả rất yêu thích.
