Theo nhà báo Vương Xuân Nguyên, một bài báo – đặc biệt là bài báo có tính nghiên cứu cần tuân theo cấu trúc gồm: (1) Giới thiệu; (2) Tổng quan nghiên cứu vấn đề; (3) Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu; (4) Kết quả nghiên cứu; (5) Thảo luận; (6) Kết luận; (7) Tài liệu tham khảo.
Phần Giới thiệu đóng vai trò như cánh cửa đầu tiên dẫn người đọc đến với vấn đề. Tại đây, người viết cần nêu rõ bối cảnh, xác định câu hỏi nghiên cứu, làm nổi bật tính cấp thiết của vấn đề và giới thiệu mục tiêu bài viết một cách mạch lạc. Một đoạn giới thiệu tốt cũng cần hé lộ sơ lược về phương pháp và kết quả chính nhằm thu hút sự chú ý.
Tiếp đến là phần Tổng quan nghiên cứu vấn đề, nơi người viết thể hiện sự hiểu biết của mình đối với lĩnh vực đang đề cập. Việc chọn lọc và đánh giá các tài liệu, công trình trước đó không chỉ giúp đặt vấn đề vào đúng bối cảnh mà còn chỉ ra những khoảng trống, hạn chế của nghiên cứu trước từ đó khẳng định tính mới và đóng góp của bài báo hiện tại.
Ở phần Phương pháp nghiên cứu, nhà báo Vương Xuân Nguyên đặc biệt nhấn mạnh tính minh bạch. Người viết cần mô tả rõ phương pháp tiếp cận (định tính, định lượng hay hỗn hợp), đối tượng và cách chọn mẫu, kỹ thuật thu thập dữ liệu như phỏng vấn, khảo sát, ghi chép hiện trường... cũng như các công cụ xử lý và phân tích số liệu. Tính rõ ràng ở phần này sẽ giúp bài báo có thể được tham khảo, đối chiếu và thậm chí tái lập trong các nghiên cứu sau.
Tâm điểm của toàn bộ bài báo chính là phần Kết quả nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu không chỉ là phần “trình diễn” dữ liệu, mà là nơi khẳng định toàn bộ giá trị và sức nặng của bài báo. Việc trình bày kết quả cần được tiến hành một cách có hệ thống, rõ ràng, trung thực và thuyết phục. Dữ liệu nên được minh họa bằng bảng biểu, sơ đồ, đồ thị, hình ảnh, không phải để trang trí mà để tăng tính trực quan và giúp người đọc tiếp cận thông tin một cách nhanh nhất. Kết quả không chỉ là con số mà còn là bằng chứng sống cho những gì bạn đã khảo sát, đã quan sát, đã đối thoại với thực tế. Càng cụ thể, càng chi tiết, càng chứng minh được rằng bạn thực sự đi vào hiện trường, hiểu vấn đề và đưa được nó lên mặt báo. Việc lựa chọn kết quả nào để trình bày và trình bày theo trật tự nào cũng là một kỹ năng cần rèn luyện. Những phát hiện quan trọng, có giá trị thống kê hoặc có chiều sâu phân tích cần được ưu tiên, tránh lan man vào các chi tiết vụn vặt. Đặc biệt, kết quả phải được trình bày một cách khách quan, không lồng cảm xúc hoặc nhận xét chủ quan, để giữ sự tôn trọng với độc giả và chuẩn mực khoa học.
Sau khi có kết quả, phần Thảo luận sẽ là nơi phân tích, đối chiếu và lý giải sâu hơn những gì đã tìm ra. Đây là lúc tác giả đặt bài viết của mình vào mạch trao đổi học thuật chung, so sánh với các nghiên cứu khác, nêu bật giá trị riêng và không ngần ngại thừa nhận những giới hạn trong nghiên cứu của mình. Việc đưa ra các gợi ý cho nghiên cứu tiếp theo cũng nên được lồng ghép trong phần này.
Kết luận có vai trò tổng kết các nội dung chính, nhấn mạnh đóng góp của nghiên cứu và có thể đề xuất những ứng dụng thực tiễn hoặc định hướng nghiên cứu sau. Phần kết luận nên ngắn gọn, rõ ràng, tránh lặp lại dài dòng các chi tiết đã nêu trước đó.
Cuối cùng, Tài liệu tham khảo là một phần không thể thiếu. Việc trích dẫn đầy đủ, chính xác và đúng định dạng (APA, MLA, Chicago...) là cách thể hiện sự tôn trọng, sự kế thừa đối với tri thức của những nhà nghiên cứu đi trước, đồng thời bảo vệ chính tác giả khỏi những cáo buộc đạo văn không đáng có.
Buổi trò chuyện với nhà báo Vương Xuân Nguyên không chỉ giúp các bạn sinh viên hiểu rõ hơn về kỹ thuật viết báo chuyên sâu mà còn truyền cảm hứng về sự nghiêm túc, trách nhiệm và đam mê đối với nghề báo. Bảy bước nhà báo chia sẻ có thể xem là một bản đồ chỉ dẫn quý giá, giúp người viết định hình tư duy, rèn luyện kỹ năng, từ đó từng bước nâng cao chất lượng bài viết và tạo dựng uy tín cá nhân trong lĩnh vực báo chí - nghiên cứu.
