Từ những công trình nghiên cứu và tài liệu quý giá, nhà báo Vương Xuân Nguyên đã dành gần 20 năm thực hiện phóng sự “Đào Duy Anh: Từ chí sĩ cách mạng đến học giả uyên bác” được công bố vào năm 2024. Điều đó cho thấy sự kiên trì trong hành trình tìm kiếm sự thật, khát vọng phục dựng lịch sử bằng tinh thần khoa học và nhân văn của ông. Không chỉ vậy, qua bài viết “Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam: Nhớ Nhà báo Đào Duy Anh và các vị Nhà báo lão thành cách mạng tiền bối!” của nhà báo Vương Xuân Nguyên đăng trên Tạp chí điện tử Nông thôn và Phát triển, tác giả không chỉ tái hiện chân dung một con người tận hiến, mà còn mang đến cái nhìn sâu sắc về một giai đoạn quan trọng của báo chí cách mạng cùng những nhà báo lão thành gắn bó với công cuộc khai dân trí, chấn hưng dân khí.
Nhà báo Vương Xuân Nguyên cho biết, ngay từ đầu thế kỷ XX, GS. Đào Duy Anh đã tiếp cận báo chí không chỉ như một công cụ truyền bá tư tưởng cách mạng mà còn như một phương tiện phản biện xã hội, thể hiện lý tưởng cải cách báo chí dân tộc. Giáo sư cùng các nhân vật lớn như Huỳnh Thúc Kháng, Trần Hoành, Trần Đình Phiên và Nguyễn Xương Thái sáng lập báo Tiếng Dân - tờ báo có ảnh hưởng sâu rộng tại Trung Kỳ, là nơi lan tỏa tinh thần yêu nước và tư tưởng Mác-xít đến quần chúng nhân dân.
Với tâm huyết của một người làm báo mang tinh thần nghiên cứu nghiêm cẩn, nhà báo Vương Xuân Nguyên đã lần theo dấu vết lịch sử qua từng tư liệu, từng bài viết, từng hình ảnh lưu trữ để làm sống lại một thời kỳ rực rỡ nhưng đầy cam go của báo chí dân tộc. Ông nhận định: “Báo Tiếng Dân giữ vững lập trường cải cách, độc lập, không xu phụ nhà cầm quyền, và được tổ chức dưới hình thức công ty hợp cổ mang tên Công ty Huỳnh Thúc Kháng. Tuy nhiên, trong bối cảnh biến động chính trị khi quân Nhật vào Đông Dương và Pháp lo ngại các xu hướng đối lập, tờ báo buộc phải đình bản vào ngày 24/4/1943. Dù vậy, nhà in của báo vẫn tiếp tục hoạt động”.
Giáo sư Đào Duy Anh sinh ngày 25/4/1904 tại Thanh Hóa, quê gốc ở huyện Thanh Oai, Hà Nội. Ông từng là Tổng Bí thư của Đảng Tân Việt - một trong ba tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam. Sau khi bị thực dân Pháp bắt năm 1929 và ra tù, ông chuyển hướng sang hoạt động nghiên cứu chuyên sâu, để lại nhiều công trình khoa học có giá trị như Việt Nam Văn hóa Sử cương, Hán Việt từ điển,... Với tư duy học thuật tiến bộ và tinh thần tự lực, tự học, ông đã tạo dựng một di sản tri thức đồ sộ, được giới nghiên cứu đánh giá là nền tảng quan trọng cho ngành khoa học xã hội – nhân văn hiện đại.
Năm 2000, GS. Đào Duy Anh được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh vì những đóng góp lớn lao cho nền học thuật nước nhà. Tên ông hiện được đặt cho nhiều trường học, đường phố tại Hà Nội và các tỉnh thành, thể hiện sự tôn vinh xứng đáng đối với một nhà báo, nhà cách mạng và trí thức lớn của thời đại Hồ Chí Minh.
Chia sẻ tại dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, nhà báo Vương Xuân Nguyên nhấn mạnh rằng tinh thần phụng sự dân tộc, dấn thân vì lý tưởng và lấy sự thật làm chuẩn mực nghề nghiệp của những nhà báo như G.S Đào Duy Anh chính là di sản quý báu mà thế hệ làm báo hôm nay cần gìn giữ và phát huy.
Có thể thấy, báo chí luôn đồng hành cùng dân tộc qua mọi bước ngoặt thăng trầm của lịch sử. Ngòi bút người làm báo không chỉ đơn thuần truyền tải thông tin, mà còn gìn giữ ký ức thời đại, tái hiện chân thực hình ảnh các bậc tiền nhân - những người đã góp phần làm nên lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc. Qua cái tâm làm nghề và ngòi bút chân thành của nhà báo Vương Xuân Nguyên, hình ảnh Giáo sư Đào Duy Anh hiện lên không chỉ là một nhân vật lịch sử, mà là biểu tượng sống động của tinh thần khai sáng, cống hiến và trí tuệ Việt Nam.
