Khu lăng mộ và đền thờ các vị vua triều Lý
Khu lăng mộ và đền thờ các vị vua triều Lý (phường Đình Bảng, thị xã Từ Sơn) là nơi tôn thờ các vị vua triều Lý - những người có công khai sáng Thăng Long, mở mang nền văn minh Đại Việt. Triều đại nhà Lý kéo dài suốt 216 năm (1009-1225) qua 9 đời vua.
Đền Đô là Thái Miếu nhà Lý do Lý Thái Tổ khởi dựng. Ngày 3-3-1030, vua Lý Thái Tông - con trưởng của vua Lý Thái Tổ cho tu dựng, mở rộng “Cổ Pháp Điện” ở khu Thái Miếu nhà Lý. Từ đó, đền Đô trở thành ngôi đền trung tâm của cả nước, liên tục được các triều đại phong kiến Việt Nam coi trọng tôn tạo và mở rộng. Sau đó giặc Minh sang xâm lược đã phá hủy. Đến năm 1602-1604, vua Lê Kính Tông cho trùng tu xây dựng Đền Đô quy mô lớn và cử Trạng nguyên Phùng Khắc Khoan soạn văn bia “Cổ Pháp Điện Tạo Bi”. Nội dung văn bia thể hiện sự ngưỡng mộ với vương triều Lý và trách nhiệm của hậu thế đối với di tích đền Đô. Văn bia này là một cổ vật quý hiện được đặt trong khu vực nội thất bên trái của đền Đô.
Vườn tháp ở chùa Phật Tích (xã Phật Tích, Tiên Du).
Nằm ngoài đền Đô, phía đông làng Đình Bảng là khu Thọ lăng Thiên Đức gồm hệ thống các lăng mộ vua nhà Lý với các tên gọi dân gian như: Lăng Lý Thái Tổ hình lòng chảo (còn gọi là lăng Lòng Chảo), lăng Cả (lăng Lý Thái Tông), lăng Hai (Lý Thánh Tông), lăng Ông Voi (Lý Nhân Tông), lăng Đường Gio (Lý Thần Tông), lăng Đường Thuẫn (Lý Anh Tông), lăng Thủ Sơn (Lý Cao Tông), lăng Long Trì (Lý Huệ Tông); riêng mộ Lý Chiêu Hoàng được đặt bên bìa rừng Báng được gọi là lăng Cửa Mả. Ngoài ra, còn có lăng thánh mẫu Phạm Thị gọi là lăng Phát Tích, lăng Nguyên Phi Ỷ Lan gọi là lăng Nương Dâu. Tục truyền, trước khi mất, Lý Thái Tổ có di huấn, việc an táng các vua không được xây lăng cầu kỳ tốn kém, mà chỉ đắp đất, trồng cây. Tuân theo di huấn đó, bao đời nay, trải qua mưa gió thời gian và những cơn binh lửa chiến tranh nhưng nơi yên nghỉ của các vua triều Lý vẫn được người dân chăm sóc, gìn giữ bảo vệ.
Chùa Phật Tích
Chùa Phật Tích (xã Phật Tích, huyện Tiên Du) từng nổi tiếng là đại danh lam thắng cảnh được khởi dựng vào thời vua Lý Nhân Tông. Chùa có tên chữ là “Vạn Phúc tự”, tọa lạc ở lưng chừng sườn phía Nam núi Phật Tích, cảnh quan tuyệt đẹp. Trải các triều đại Lý, Trần, Lê, Nguyễn, chùa Phật Tích đều được trùng tu, tôn tạo và là trung tâm Phật giáo lớn của nước ta, nơi các vua chúa vương hầu quý tộc đến lễ Phật, cầu Quốc thái dân an và tổ chức thi cử chọn nhân tài, thơ ca, xướng họa… Đến nay ngót nghìn năm, dấu tích của đại danh lam chùa Phật Tích vẫn còn đó với các lớp nền kè đá rộng lớn, hàng linh thú uy nghi chầu phục, đặc biệt là tượng Phật A Di Đà bằng đá thời nhà Lý với vẻ đẹp trường tồn.
Nguồn: V.Thanh
