Ảnh minh họa do tác giả cung cấp.
Các câu đố thường được truyền miệng từ đời này sang đời khác, từ trong làng, ra ngoài cánh đồng, từ lúc nông nhàn tới lúc vất vả lao động. Từ những câu đố cho ta thấy cái tinh tế quan sát, cách vận dụng nhiều yếu tố, thủ thuật để tạo nên những câu đố hay. Có những câu đố tục nhưng giảng thanh, có câu đố thanh giảng tục và tất nhiên là có câu đố thanh giảng thanh. Các câu đố của các cụ thì có đủ các kiến thức trong cuộc sống như đố về con gì, cây gì, loại gì, v.v và v.v
Tùy vùng miền mà có những câu đố và câu giải khác nhau. Và cũng tùy thời đại để có các câu đố và câui giải nữa. Như bây giờ, có đố các con, cháu câu đố ngày xưa, các con, cháu cũng không biết mà giải, vì xã hội phát triển, đố các cháu cái cối xay lúa, các cháu chịu không đoán ra đâu...kkkk. Tuy vậy, câu đố đáng để rèn luyện trí óc đấy phải không các bác,... Sách giáo khoa ngày trước cũng đưa các câu đố vào để phát triển trí tuệ cho trẻ con tụi mình các bác nhỉ. Tôi còn nhớ câu đố về bánh trưng như:
"Nhà xanh lại đóng đố xanh.
Tra đỗ trồng hành, thả lợn vào trong".
Hay là con đỉa:
"Vừa bằng lá tre, ngo ngoe dưới nước".
Còn dưới bụi tre làng thì đủ loại, thanh có, tục có...
Để làm nhiễu loạn, học cách nói ngược nói lái, các cụ đố:
"Kiển tố, vừa đố vừa giảng".
Quan sát ông sư các cụ đố mẹo:
"Một ông sư đi từ trong làng ra ngoài đồng, gió thổi từ ngoài đồng về làng, hỏi tóc ông sư bay theo chiều nào?"
Thấy người mẹ cho con bú các cụ đố:
"Cục thịt đút vào cục thịt
Một tay vỗ đít một tay bưng đầu
Đút vào một lúc lâu lâu
Rút ra bốn mắt nhìn nhau lại cười".
Thấy ông nông dân sòng nước bằng cái gầu sòng, các cụ đố:
"Ba bà đứng dạng chân ra
Một ông ở giữa đi ra đi vào".
Ngày xưa các cụ làm nhà, thường làm cái bậu cửa nhô cao, ai đi vào cũng phải bước qua. Các cụ đố:
"Một mẹ nằm, trăm con bước".
Thấy cảnh ăn mía ngoài chợ... Các cụ đố:
"Hai tay cầm lấy khư khư.
Bụng thì bảo dạ, rằng ư đút vào
Đút vào nó sướng làm sao.
Dập lên dập xuống nó trào nước ra".
Đố về con ốc các cụ đố:
"Mồm bò, không phải mồm bò, mà lại mồm bò".
Đố về cái cân:
"Cây khô lại nở được hoa
Nở được một quả khi già khi non".
Đố về cái nón:
"Đi thì ăn trốc, ngồi trên.
Về nhà len lén đứng bên xó nhà ".
Đố về cái váy:
"Cái thúng mà thủng hai đầu.
Bên ta thì có, bên Tàu thì không".
Đố về quả dừa:
"Chân không đến đất, cật chẳng đến trời.
Lơ lửng giữa giời, mà đeo bị nước".
Quả gấc thì thêm: "Lơ lửng giữa giời, mà đeo bị máu"....
Đố về quả nhãn:
"Da cóc mà bọc bột lọc
Bột lọc mà bọc hòn than".
Quan sát bàn chân các cụ đố:
"Đi nằm, đứng nằm, ngồi nằm.
Nằm thì lại đứng".
Nói chung là nhiều lắm, về đủ mọi lĩnh vực, kiến thức con người mà các cụ đề cập trên các câu đố. Các ông bà, cô bác chắc là còn nhớ nhiều câu đố hay mà các cụ để lại. Xin sưu tầm vài câu đố để các cô bác anh chị em vui vẻ trong mùa dịch...
1- Mình bầu môi miệng nứt hai.
Ở giữa một mắt, chui hoài trong hang.
Là cái gì?
2- Anh kia đội cứt đi đâu
Tài chi mà lại mọc râu dưới cằm
Là con gì?
3- Thủa bé thì có hai sừng
Đến khi nửa chừng thì ễnh bụng ra
Đến ba mươi tuổi đã già.
Nhớ đến thủa bé lại ra cái sừng
Là gì?
4- Chân vịt, thịt gà.
Da trâu, đầu rắn.
Có cắn mà không kêu.
Là con gì?
5- Hai ngang, hai sổ rõ ràng.
Mười hai anh lính, cả làng đều thương.
Là cái gì?
6- Một mẹ mà đẻ bốn con.
Con đà ba tuổi, mẹ còn thời hai.
Là gì?
7- Đập đập, trói trói.
Nhịn đói một ngày
Ngày mai đi đày, đặt cho tên khác.
Là cây gì?
8- Có mặt mà không có mồm.
Còn hai bên mép... Lồm xồm những lông.
Là con gì?
9- Có Mái mà không có Sống.
Có đái mà không có ỉa.
Là cái gì?
10- Ruộng cạn mà bắc cầu cồn.
Cái gì đỏ chót ở Lxx cô kia...
Vội vàng mà lấy tay che
Cái gì đỏ chót ở Ghx cô này...
Là cái gì?
11- Con đóng khố, bố cửi truồng.
Là cây gì?
12- Già thì đặc bí bì bì.
Con gái đang thì...rỗng toác toàng toang.
Là quả gì?
13- Một người nằm.
Một người ngồi.
Đút vào sướng lắm em ơi.
Rút ra đánh choạch, miệng cười tóe loe.
Là gì?
14- Rành rành ba góc rành rành
Khi thì ẹp lại...khi vành góc ra.
Khi vui thì sướng như là
Khi buồn thì chảy nước ra...rì tì.
Là cái gì?
15- Bốn ông đập đất. Một ông phất cờ. Một ông vơ cỏ. Một ông bỏ phân.
Là con gì?
16- Anh ở bên Tây, em ở bên Tàu.
Có phải lòng nhau, thì Mân cho Cửng.
Là việc gì?
17- Sinh ra cùng lúc với mình.
Đang còn dấu dạng, dấu hình chưa ra.
Đến ngày xuân đã nở hoa.
Chị em cùng rủ nhau ra chơi hoài.
Là cái gì?
18- Giữa đường bắt được của
Tìm thấy thì bỏ đi
Không tìm thấy thì mang về.
Là cái gì?
19- Mẹ không chồng nuôi con dưới gót.
Con nhờ mẹ bóng mát tán che.
Đến khi vui thú thuyền bè.
Con ơi ở lại, mẹ về quê hương.
Là cây gì?
20- Năm anh đứng ngắm năm nàng.
Năm nàng muốn ngủ, năm chàng vào ngay.
Là cái gì?
Mời các ông bà, cô bác, anh chị em tiếp tục tìm kiếm và đưa lên những câu đố hay của các vùng miền, cho trang nhà thêm phong phú. Chúc quý vị vui vẻ ...
Sao Biển 10.10.2021
P/S các câu đố và hình ảnh minh họa được sưu tầm trên sách và trên mạng. Riêng hình minh họa cũng là câu đố thời nay bằng nhìn hình ghép các câu tục ngữ ca dao cho đúng ạ.
Ví dụ
Câu 1.1 là: Bắt cá hai tay.
Câu 1.2 là: Ăn quả nhớ kẻ trồng cây....
Theo Chuyện làng quê
