Theo ý kiến của các nhà nghiên cứu văn hóa dân tộc Dao tại hội thảo về Tết cổ truyền của một số dân tộc thiểu số Việt Nam được tổ chức tại Lào Cai, những chiếc mặt nạ của dân tộc Dao là một mảnh trong ký ức tập thể được truyền tự nhiên từ thế hệ này qua thế khác. Mặt nạ được sử dụng chủ yếu trong nghi lễ cấp sắc, đây là nghi lễ vòng đời chính thức của dân tộc Dao, vì thế vật này rất quan trọng trong đời sống tín ngưỡng của họ.
Những chiếc mặt nạ thể hiện sự tinh tế trong nghệ thuật điêu khắc của người Dao.
Mặt nạ nghi lễ được tạo ra với nhiều hình thức khác nhau nhằm đại diện cho các vị thần linh, thần tôn giáo và dân tộc nên trở thành một phần di sản tinh thần của cả cộng đồng. Đặc biệt, mặt nạ nghi lễ của dân tộc Dao được chạm khắc từ các mảnh gỗ, phản ánh chi tiết về nghệ thuật tạo hình của họ, vừa huyền bí, mê hoặc vừa đơn giản nhưng chứa đựng nhiều ý nghĩa tôn giáo và bản sắc văn hóa.
Gỗ dùng để làm mặt nạ thường được lựa chọn là loại không cứng, nhẹ và không bị nứt nẻ, cong vênh, quan trọng là dễ tạo hình. Dưới bàn tay khéo léo của các nghệ nhân, những khúc gỗ được đục, đẽo, chạm khắc tạo thành những chiếc mặt nạ có khuôn mặt giống vị thánh, thần như trong sách cổ người Dao đã ghi chép. Mặt nạ khi được chế tác, tạo hình sẽ là một tác phẩm nghệ thuật điêu khắc. Các bộ phận trên mặt nạ như mắt, mũi, miệng… được cách điệu với đường nét hoang dã, phần nào thể hiện được tính cách, thần thái của nhân vật được tạo hình, thường có sự oai phong, tôn nghiêm như tính cách của các vị thần.
Với tâm huyết và mong muốn nét văn hóa đặc trưng của người Dao không bị mai một, từ năm 1990, ông Hoàng Thông, hiện sinh sống tại Thành phố Hồ Chí Minh đã dành thời gian, sức lực và tài chính đi khắp nơi sưu tập, tích lũy hàng trăm chiếc mặt nạ của người Dao. Để những chiếc mặt nạ của người Dao được tôn vinh, có cơ hội cho công chúng thưởng thức, đặc biệt là giúp cộng đồng người Dao trên địa bàn tỉnh hiểu hơn nét văn hóa đặc sắc của dân tộc mình, nhờ sự hỗ trợ của Bảo tàng tỉnh Lào Cai, tháng 12/2019, ông Hoàng Thông lần đầu tiên mang bộ sưu tập mặt nạ dân tộc Dao tổ chức triển lãm tại Bảo tàng tỉnh Lào Cai.
Qua hoạt động này, ông Thông muốn giới thiệu thêm về bản sắc văn hóa của cộng đồng dân tộc Dao cho những người thích tìm hiểu văn hóa các dân tộc Lào Cai.
