Một cơn bão – ba cách gọi
Trên các bản đồ khí tượng, “hurricane”, “typhoon” hay “cyclone” đều chỉ chung một hiện tượng: bão xoáy nhiệt đới hình thành trên các vùng biển ấm, nơi hơi nước bốc lên, ngưng tụ và tạo nên vòng xoáy khổng lồ của gió và mưa. Tuy nhiên, tên gọi của chúng lại phụ thuộc vào vị trí địa lý hình thành.
Ở Đại Tây Dương và Đông Thái Bình Dương, hiện tượng này được gọi là hurricane. Trong khi đó, khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương – bao gồm Việt Nam, Philippines, Nhật Bản và Trung Quốc lại gọi là typhoon. Còn ở Ấn Độ Dương hoặc Nam Thái Bình Dương, người ta dùng tên cyclone.
Dù tên gọi khác nhau, bản chất của chúng giống hệt: những cơn bão xoáy khổng lồ có thể kéo dài hàng nghìn kilomet, với sức gió cực mạnh, gây mưa lớn, lũ quét, ngập lụt và ảnh hưởng sâu sắc đến hệ sinh thái cũng như đời sống con người.
Khác biệt về sức mạnh và mùa hoạt động
Mỗi khu vực có tiêu chuẩn riêng để đo sức mạnh của bão xoáy. Mỹ sử dụng thang Saffir–Simpson, chia hurricane thành 5 cấp độ; trong đó cấp 5 – mức cao nhất có sức gió vượt 252 km/h. Ở châu Á, typhoon được gọi là siêu bão (super typhoon) nếu gió mạnh trên 185 km/h, như Haiyan (2013) từng càn quét Philippines và ảnh hưởng tới Việt Nam.
Khác biệt còn thể hiện ở chu kỳ hoạt động. Mùa hurricane thường kéo dài từ tháng 6 đến tháng 11, trong khi typhoon có thể xuất hiện quanh năm, tập trung nhất vào tháng 8-10. Nhờ diện tích Thái Bình Dương rộng và nguồn nhiệt dồi dào, các cơn typhoon thường phát triển mạnh và tồn tại lâu hơn.
Địa hình, dòng hải lưu và nhiệt độ bề mặt biển khiến sức mạnh của mỗi cơn bão khác nhau đáng kể. Các vùng biển ấm gần xích đạo là “nguồn nhiên liệu” tự nhiên, giúp typhoon đạt quy mô lớn hơn và phạm vi ảnh hưởng rộng hơn so với hurricane ở Đại Tây Dương.
Biến đổi khí hậu và lời cảnh báo từ các siêu bão
Theo các chuyên gia, biến đổi khí hậu đang khiến những cơn bão xoáy nhiệt đới trở nên mạnh hơn, di chuyển chậm hơn và gây thiệt hại lớn hơn. Khi đại dương hấp thụ nhiều nhiệt hơn, năng lượng cấp cho bão tăng, khiến tốc độ gió và lượng mưa đều vượt xa trung bình nhiều năm.
Bên cạnh đó, mực nước biển dâng làm gia tăng nguy cơ ngập lụt và sóng dâng khi bão đổ bộ. Ở châu Á, nơi dân cư ven biển đông và hạ tầng chống bão còn hạn chế, thiệt hại về người thường cao hơn so với những khu vực phát triển như Mỹ.
Việc hiểu rõ đặc điểm của hurricane và typhoon không chỉ giúp nhận diện đúng hiện tượng, mà còn hỗ trợ công tác dự báo, cảnh báo và ứng phó sớm. Trong bối cảnh khí hậu ngày càng cực đoan, tri thức về các “siêu bão” này chính là lá chắn đầu tiên giúp con người chủ động bảo vệ mình.
