Lễ Nhảy lửa của người Dao tại huyện Hoàng Su Phì (Hà Giang). Ảnh: Hoàng Tính
Người Dao Đỏ sinh sống nhiều tại các huyện Vị Xuyên, Hoàng Su Phì, Bắc Mê... của tình Hà Giang. Nhảy lửa là một nghi thức sinh hoạt văn hóa đặc sắc và lâu đời của người Dao Đỏ tại đây. Theo quan niệm của người Dao đỏ, lửa được coi như là một vị thần linh thiêng, lửa giúp mang lại cho đồng bào sự ấm áp. Nhảy lửa là một hoạt động, mang đậm bản sắc, thể hiện sức mạnh phi thường của con người muốn chinh phục thiên nhiên, làm chủ cuộc sống. Đây là nét sinh hoạt tinh thần hết sức phong phú và độc đáo của dân tộc Dao Đỏ, chứa đựng những giá trị văn hoá mang nét hoang sơ của miền sơn cước.
Lễ hội thường được tổ chức trong 15 ngày đầu tháng Giêng, là dịp để người dân tạ ơn tổ tiên, cầu chúc cho mùa màng tươi tốt và cuộc sống no đủ. Lễ hội nhảy lửa thường được tổ chức trong đêm.
Lễ hội của đồng bào Dao Đỏ được bắt đầu bằng việc thầy tạo (thầy cúng của người Dao Đỏ) làm lễ xin phép tổ tiên, thần linh cho dân làng được tổ chức lễ hội và mời các vị thần ban sức mạnh cho các chàng trai. Lễ vật cúng tế gồm: Cơm, gạo, rượu, gà luộc, tiền làm bằng giấy bản...Bài cúng thần lửa với những lời cầu may cho một năm mới, cuộc sống bình yên, hạnh phúc, cầu cho "mưa thuận, gió hoà", muôn nhà khoẻ mạnh và cầu thần lửa mang hơi ấm của mình về sưởi ấm dân làng, về vui cùng lễ hội.
Lễ nhảy lửa được tổ chức ngay trên một khoảng sân rộng. Một đống than củi to được soạn sẵn, phải là loại than hồng, đang bùng cháy ở giai đoạn rực rỡ nhất. Người hầu lễ là những thanh niên trai cháng trong làng, chủ lễ bắt đầu làm phép gọi thần linh, thổ địa, tổ tiên về tiếp thêm sức mạnh cho những người hầu lễ trước khi bước vào ngọn lửa thiêng. Sau khi được thầy tào làm phép, các chàng trai bật dậy nhảy vòng quanh đống lửa, rồi trong cơn mê, người này nhảy vào giữa đống lửa đang cháy rừng rực bằng đôi chân trần.
Dưới tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng reo hò cổ vũ của khán giả, những người đàn ông Dao Đỏ liên tục nhảy múa trên đống than hồng. Lễ hội chỉ kết thúc khi than lụi tắt.
Lễ hội nhảy lửa mang đậm nét đẹp văn hóa, có ý nghĩa tâm linh sâu sắc đối với đồng bào nhóm Dao Đỏ tại Hà Giang. Những năm gần đây, lễ nhảy lửa đầu năm mới được các địa phương có đồng bào Dao Đỏ tại Hà Giang bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống, đồng thời phát triển thành sản phẩm thế mạnh về du lịch.
Cùng với Di sản Nhảy lửa của người Dao Đỏ Hà Giang, trong đợt này Bộ VHTT-DL đưa thêm 22 di sản vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia như: Lễ hội Bởi trải Đền, Chùa Ngọ Dương - Hải Phòng; Nghề làm muối ở Bạc Liêu; Hát ru của người Việt ở Cần Thơ; Lễ hội đua thuyền Tứ linh (Quảng Ngãi)…
