Sau 4 năm thực hiện, Dự án đã triển khai 10 giải pháp tiên tiến cho nông hộ, 5 giải pháp cho các hợp tác xã (HTX) và doanh nghiệp vừa và nhỏ, giúp hơn 20.000 nông dân tiếp cận kiến thức về đổi mới sáng tạo. Dự án đã thu hút 294 hợp tác xã và doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia, đồng thời hỗ trợ 91 hợp tác xã lúa gạo và 39 doanh nghiệp trong chuỗi xoài. Ngoài ra, dự án cũng đã thí điểm 43 mô hình canh tác theo phương thức đổi mới sáng tạo, mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn và phát thải thấp hơn so với phương pháp truyền thống. Những kết quả tích cực từ dự án đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đánh giá cao, đặc biệt trong việc triển khai các Đề án “Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030”.
Những kết quả nổi bật
Dự án đã thúc đẩy đổi mới sáng tạo thông qua việc triển khai 10 giải pháp tiên tiến dành cho nông hộ, bao gồm 6 giải pháp cho chuỗi giá trị lúa gạo và 4 giải pháp cho chuỗi xoài.
Ông Oemar Idoe - Đại diện cho Giám đốc Quốc gia GIZ Việt Nam và bà Sonja Esche, Giám đốc Dự án GIC, Trưởng nhóm nông nghiệp, Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức GIZ.
Số liệu từ các kỳ đánh giá Dự án GIC chỉ ra rằng, đến hết năm 2024, đã có hơn 20.000 nông dân được tiếp cận các kiến thức về đổi mới sáng tạo, những công nghệ và thực hành khác nhau trong canh tác lúa và xoài. Một số chỉ tiêu Dự án tiến hành đánh giá trên mô hình sản xuất lúa cho thấy: Lượng nước tiêu thụ giảm 28%. Lượng phân bón hóa học giảm 8,6%. Lượng phát thải khí nhà kính giảm 63% so với kịch bản sử dụng phương thức sản xuất truyền thống. Số hộ trồng lúa đạt yêu cầu về giới hạn dư lượng tối đa thuốc BVTV theo tiêu chuẩn của Liên minh châu Âu tăng 21%.
Kết quả đánh giá cũng chỉ ra rằng, những hộ áp dụng một số ĐMST mà dự án thúc đẩy như lớp học kinh doanh cho nông dân và canh tác lúa gạo bền vững thu được lợi nhuận trung bình cao hơn khoảng 8-11% so với những hộ không áp dụng. Đối với mô hình xoài: Lượng phân bón hóa học giảm 25%. Thời gian bảo quản tăng 500% (từ 7 ngày lên 35 ngày). Năng suất tăng 29%. Thu nhập bình quân tăng 20%.
Dự án cũng đã thu hút sự tham gia của 294 hợp tác xã cùng doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) ở trong chuỗi giá trị, hỗ trợ công tác quản trị và kinh doanh của 91 hợp tác xã lúa gạo và 39 DNVVN chuỗi xoài, hỗ trợ thử nghiệm 43 mô hình canh tác theo phương thức đổi mới sáng tạo cho hiệu quả kinh tế cao hơn, phát thải thấp hơn so với các mô hình áp dụng phương thức truyền thống. Số liệu cũng cho thấy 85% DNVVN cải thiện ít nhất 3/5 chỉ số kinh doanh chính, 307 việc làm được tạo mới, trong đó có 174 việc làm dành cho nữ lao động (57%), và 178 việc làm dành cho thanh niên (58%).
Những đổi mới sáng tạo trong kỹ thuật canh tác, cơ giới hoá, nông nghiệp tuần hoàn, chuyển đổi tư duy… của nông dân 6 tỉnh
Những kết quả đó khẳng định Dự án GIC đã hoàn thành tốt, thậm chí nhiều chỉ tiêu đã vượt so với kế hoạch ban đầu đề ra.
Đánh giá về kết quả dự án, ông Oemar Idoe - Đại diện cho Giám đốc Quốc gia GIZ Việt Nam cho biết: “Tất cả những mục tiêu này đều đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng kinh tế xanh và bền vững tai Việt Nam. Dự án GIC Việt Nam đưa ra cách tiếp cận mới trong lĩnh vực hợp tác song phương, phát triển chuỗi giá trị bằng cách tập trung thúc đẩy các đối tác đa bên. Qua đó, dự án dự định lựa chọn, điều chỉnh và nhân rộng các giải pháp đổi mới sáng tạo để đóng góp vào sự phát triển bền vững trên mọi phương diện”.
Bà Sonja Esche, Giám đốc Dự án GIC, Trưởng nhóm nông nghiệp, Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức GIZ thì đánh giá: “Kết quả của dự án thực sự vượt xa mong đợi của chúng tôi về số lượng đổi mới cũng như phạm vi tiếp cận đã đạt được. Do đó, tất cả các bên tham gia vào dự án đều có thể tự hào. Đây cũng là một trong những yếu tố thành công của Dự án Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Xanh khi mà rất nhiều bên liên quan khác nhau đã tham gia vào Dự án, từ trung ương đến địa phương và các đơn vị nghiên cứu cùng khu vực tư nhân. Dự án GIC đã sử dụng cách tiếp cận toàn diện, điều chỉnh các đổi mới sáng tạo theo điều kiện địa phương ở Đồng bằng Sông Cửu Long và từ đó tích hợp tối đa vào các cấu trúc sẵn có ở địa phương”.
Những mô hình và bài học thiết thực
Thông tin tại Hội nghị, Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ Nguyễn Ngọc Hè cho biết, sau 4 năm thực hiện, dự án đã mang lại nhiều kết quả thiết thực. Thu nhập của các hộ sản xuất nhỏ được cải thiện rõ rệt, nông dân có thêm việc làm và nguồn thu nhập ổn định, khả năng chống chịu của chuỗi giá trị lúa gạo được nâng cao. Đồng thời, các mô hình sản xuất kinh doanh trở nên cạnh tranh hơn và giảm tác động đến môi trường. Ngoài những kết quả có thể đo lường, dự án còn mang lại giá trị lớn thông qua sự hợp tác bền chặt giữa Đại sứ quán Đức tại Việt Nam, Tổ chức Phát triển Đức và các chuyên gia Đức tại 6 tỉnh ĐBSCL.
Tại Hội nghị, nhiều đại biểu đã chia sẻ những bài học thiết thực trong quá trình triển khai Dự án GIC.
"Sự hợp tác chặt chẽ, cùng với tinh thần năng động, sáng tạo và sự kiên trì của các bên tham gia, chính là công cụ và giải pháp hữu ích giúp thành phố thực hiện chương trình tái cơ cấu nông nghiệp một cách hiệu quả”, ông Hè nói.
Còn tại Đồng Tháp, 3 năm thực hiện dự án, tỉnh đã tổ chức 195 lớp đào tạo, trang bị kiến thức và kỹ năng cho nông dân, với hơn 6.000 nông dân tham gia, trong đó 75% là người lớn tuổi.
Tỉnh cũng đã triển khai nhiều mô hình sản xuất bền vững, trong đó có mô hình “Sản xuất lúa theo tiêu chuẩn SRP” tại HTX Phú Thọ, giúp tăng lợi nhuận trung bình 2,9 triệu đồng/ha, giảm chi phí và giá thành sản xuất, đồng thời mở rộng diện tích lên 120ha. Rơm rạ sau thu hoạch được thu gom để sản xuất nấm và làm nguyên liệu ủ phân hữu cơ truyền thống.
Ngoài ra, mô hình “Sản xuất, kinh doanh giá thể hữu cơ từ rơm sau trồng nấm” tại HTX Tân Bình cũng mang lại hiệu quả cao, với sản lượng 150-200 tấn/năm, lợi nhuận đạt 120 triệu đồng/năm.
Đối với cây xoài, mô hình “Áp dụng kỹ thuật canh tác bền vững trên xoài cát chu” giúp giảm 50% lượng phân bón, tiết kiệm nước tưới, tăng năng suất lên 15,6 tấn/ha và nâng cao chất lượng sản phẩm. Đặc biệt, nhờ ứng dụng công nghệ bảo quản sau thu hoạch, thời gian bảo quản xoài được kéo dài từ 7 ngày lên 21 ngày, hỗ trợ xuất khẩu sang các thị trường như Úc, Mỹ, Hàn Quốc.
"Từ những kết quả đạt được, Đồng Tháp đã rút ra nhiều bài học kinh nghiệm quan trọng. Trong đó, việc không đốt rơm rạ mà sử dụng chế phẩm sinh học để phân hủy nhanh giúp giảm ô nhiễm môi trường, hạn chế phát thải khí nhà kính và cải thiện độ màu mỡ của đất. Đồng thời, ứng dụng cơ giới hóa trong thu gom và tái sử dụng rơm không chỉ giúp hợp tác xã mở rộng hoạt động kinh doanh mà còn tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho nông dân", ông Trần Thanh Tâm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường đánh giá.
Những triển vọng phát huy và nhân rộng
Chia sẻ về triển vọng phát huy, nhân rộng những kết quả của Dự án, ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, Dự án được triển khai từ cuối năm 2021, gặp thời điểm dịch bệnh covid 19, nhưng bằng cách làm sáng tạo, đổi mới và khoa học, đến nay, sau hơn 4 năm triển khai, Dự án đã mang lại rất nhiều kết quả tích cực, ý nghĩa.
Ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
"Tất cả những mô hình thành công, thành quả đạt được và các bài học kinh nghiệm từ những hoạt động được triển khai tại Việt Nam sẽ được GIC Việt Nam thu thập, đánh giá tác động, tài liệu hóa và chia sẻ với các nước thành viên Chương trình GIC cũng như các quốc gia khác trong hợp tác Nam-Nam, góp phần chung tay xây dựng và phát triển nền nông nghiệp xanh, giảm phát thải trên toàn cầu. Ở cấp độ quốc gia, quốc tế, chúng ta là 1 trong những Dự án dẫn đầu trong top các dự án đổi mới sáng tạo xanh trên thế giới. Đây là thời điểm tốt nhất mà chúng ta cần đẩy mạnh chuyển đổi xanh, nó không phải là đốc thúc của thị trường mà là xu thế”, ông Lê Đức Thịnh cho biết.
Cũng theo ông Thịnh, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đánh giá những bài học kinh nghiệm cùng các đổi mới sáng tạo đã thực hiện từ Dự án GIC sẽ là những công cụ, giải pháp hữu ích thúc đẩy tái cơ cấu ngành nông nghiệp của Việt Nam, phát triển nông nghiệp bền vững, góp phần thực hiện tốt cam kết mạnh mẽ của Việt Nam cùng cộng động quốc tế về ứng phó với biến đổi khí hậu. Trước mắt, những kinh nghiệm từ Dự án sẽ có đóng góp thiết thực cho việc triển khai thực hiện các Đề án quan trọng của ngành nông nghiệp, đặc biệt là Đề án “Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng ĐBSCL đến năm 2030”.
5 điểm nhấn từ dự án sáng tạo xanh
Theo mục tiêu của Đề án “Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng ĐBSCL đến năm 2030”, năm nay, diện tích canh tác vùng chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp phải đạt 180.000 ha. Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhận định, những đổi mới sáng tạo trong kỹ thuật canh tác, cơ giới hoá, nông nghiệp tuần hoàn, chuyển đổi tư duy… của nông dân 6 tỉnh nơi triển khai Dự án GIC Việt Nam sẽ là đòn bẩy góp phần quan trọng để đạt được mục tiêu này.
Đồng thời, Dự án GIC Việt Nam cũng giúp cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường có cơ sở thực tiễn để xây dựng và chuẩn bị ban hành bộ khung Chương trình và tài liệu tập huấn nâng cao năng lực cho HTX và đối tác phát triển liên kết tiêu thụ nông sản thực hiện đề án 1 triệu ha lúa.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường phát biểu tại Hội nghị.
Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng cho rằng, dự án là bước khởi đầu quan trọng để các nhà quản lý, hợp tác xã, nông dân và doanh nghiệp chuyển đổi từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế, hướng đến phát triển nền nông nghiệp tuần hoàn và gia tăng giá trị sản phẩm.
"Ngành nông nghiệp Việt Nam chắc chắn sẽ hướng tới một nền sản xuất xanh, sạch, hữu cơ và tuần hoàn nhằm nâng cao thu nhập cho người nông dân”, Thứ trưởng nhận định.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng đã chỉ ra 5 điểm quan trọng rút ra từ thực tiễn triển khai dự án.
Đầu tiên, thành công lớn nhất của dự án, đó là định hướng thay đổi tư duy và phương thức sản xuất của nông dân.
Thứ hai, dự án đã hỗ trợ cung cấp tài liệu hướng dẫn dễ hiểu, dễ tiếp cận, giúp nông dân và HTX nâng cao kiến thức một cách hiệu quả. Với hơn 200.000 nông dân được đào tạo, dự án đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao nhận thức và năng lực sản xuất của người dân.
Thứ ba, việc số hóa và lượng hóa hoạt động sản xuất kinh doanh đã giúp nông dân thay đổi tư duy, minh bạch hóa giá trị đầu vào, đầu ra, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế.
Thứ tư, tính mở rộng của dự án đóng vai trò quan trọng. Khi kết thúc, câu hỏi đặt ra là liệu các mô hình này có thể tiếp tục nhân rộng hay không. Theo ông, đây chính là tiền đề quan trọng để phát triển bền vững trong tương lai.
Thứ năm, dự án đã giúp phát hiện thêm nhiều vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu và triển khai, mở ra những hướng đi mới cho ngành nông nghiệp, góp phần đưa nền sản xuất nông nghiệp phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững.
Dưới đây là một số hình ảnh tại sự kiện :
