Nhìn lại cuộc đời hoạt động cách mạng đầy sôi nổi của đồng chí Nguyễn Văn Trân, đồng chí Hoàng Trung Hải, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội viết: "Chúng ta vừa cảm phục, vừa trân trọng, yêu mến một người cộng sản chân chính, suốt đời một lòng, một dạ chiến đấu, hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Được Trung ương và Chủ tịch Hồ Chí Minh tin tưởng giao phó rất nhiều trọng trách, đương đầu với rất nhiều khó khăn, nguy hiểm, nhưng con người đồng chí luôn ánh lên tấm lòng kiên trung, bất khuất, giữ bản lĩnh vững vàng, hết lòng, hết sức vì nhiệm vụ; tác phong công tác khoa học, tư duy nhạy bén, sáng tạo, phát huy được sức mạnh tập thể, sức mạnh nhân dân; luôn gần gũi với cán bộ, chiến sĩ và đồng bào. Đồng chí là tấm gương sáng ngời về đạo đức cách mạng, là người học trò ưu tú của Chủ tịch Hồ Chí Minh".
Ở tuổi 100, đồng chí Nguyễn Văn Trân vẫn cùng đồng chí Đỗ Phượng chủ trì Hội nghị năm 2016
Với những người làm công tác Sinh Vật Cảnh Việt Nam gần 30 năm qua không bao giờ quên những cống hiến quên mình của đồng chí Nguyễn Văn Trân. Cùng với đồng chí Đỗ Phượng và các vị lãnh đạo Hội qua các thời kỳ, đồng chí Nguyễn Văn Trân đã có công hiện thực hóa cuộc cách mạng cảnh quan, thiên nhiên và môi trường sinh thái do Bác Hồ phát động thông qua phong trào Tết Trồng cây cách đây gần 60 năm về trước.
Đến nay cả nước có hơn 4 triệu lao động trong nhóm ngành này và hàng năm đã góp phần tạo ra giá trị xuất khẩu hàng tỷ USD. Giá trị xuất khẩu nhóm ngành rau, hoa, quả, cây cảnh đã vượt giá trị xuất khẩu dầu thô. Năm 2016 là 2,4 tỷ USD, năm 2017 là 3,6 tỷ USD, năm 2018 ước đạt trên 4 tỷ USD và dự báo đến năm 2020 đạt giá trị xuất khẩu gần 10 tỷ USD. Ngày 12/4/2018, Chính phủ chính thức công nhận hoạt động sản xuất và kinh doanh Sinh Vật Cảnh là một trong 7 nhóm ngành nghề kinh tế phát triển nông thôn tại Nghị định số 52/2018/NĐ - CP.
Nhớ năm 2002, sau khi ra trường người viết bài này vinh dự được về Trung ương Hội Sinh Vật Cảnh Việt Nam giúp việc đồng chí Nguyễn Văn Trân, Chủ tịch Trung ương Hội và đồng chí Đỗ Phượng, Phó chủ tịch Thường trực Trung ương Hội. Cậu sinh viên mới ra trường rất băn khoăn rằng tại sao một tổ chức xã hội nghề nghiệp như Hội Sinh Vật Cảnh Việt Nam lại hội tụ nhiều chính khách, nhà chính trị lão thành, nhân sĩ trí thức, nhà khoa học, văn nghệ sĩ tên tuổi đến thế?
Những băn khoăn của tôi được Chủ tịch Hội Nguyễn Văn Trân giải đáp: "Bác Hồ và các nhà lãnh đạo cách mạng tiền bối ở đâu cũng quan tâm đến việc phát huy lối sống hòa đồng với thiên nhiên và Sinh Vật Cảnh của ông cha ta. Cuối năm 1959, Bác Hồ đã phát động phong trào Tết Trồng cây. Đây là một cuộc cách mạng cảnh quan thiên nhiên và môi trương sinh thái trong lành góp phần làm cho phong cảnh nước ta ngày càng tươi đẹp, làm cho đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ta ngày càng được cải thiện. Sinh Vật Cảnh được hiểu theo nghĩa rộng bao hàm cả những giá trị văn hóa, kinh tế, môi trường, khoa học, nhân sinh, xã hội...Chính vì lẽ đó, các đồng chí Nguyễn Văn Linh, Đỗ Mười, Võ Văn Kiệt, Võ Nguyên Giáp...và thế hệ của các bác đều gương mẫu làm theo Bác như một lẽ tự nhiên".
Hôm đó, Chủ tịch Hội Nguyễn Văn Trân đang hứng khởi kể lại chuyện ra đời của Hội Sinh Vật Cảnh Việt Nam bỗng thấp thoáng nét buồn hiện lên khóe mắt khi ông kể về người thợ tỉa cây cảnh đã giúp ông và ba đồng chí của mình vượt ngục và về Hà Nội an toàn.
Với ông Sinh Vật Cảnh còn là duyên mệnh rất lớn. Tháng 5-1940, ông bị thực dân Pháp xét xử, kết án 10 năm tù khổ sai. Tháng 7 năm 1940, ông bị đưa lên nhà ngục Sơn La. Ngày 3-8-1943, chi bộ nhà tù Sơn La tổ chức cho ông và ba đồng chí là: Nguyễn Lương Bằng (Sao Đỏ), Nguyễn Tuấn Đáng (tức Trần Đăng Ninh), Lưu Đức Hiểu vượt ngục...
Ít ai biết cuộc vượt ngục ngoạn mục và về tới Hà Nội an toàn lại nhờ người thợ tỉa cây cảnh...Nhờ một người thợ tỉa cây trong nhà của tay tỉnh trưởng Sơn La người Pháp đã đóng trộm dấu vào giấy thông hành đi đường cho ông và ba đồng chí của mình. Cũng chỉ vì việc dẫn lối chỉ đường này mà cả gia đình anh cắt tỉa cây cảnh và bao người có liên quan bị giết hại hoặc bắt tù khổ sai.
Từ đó, ông cho rằng: Nếu mỗi chúng ta có tinh thần dân tộc trong sáng, thiết tha yêu quê hương đất nước thì dù là một anh cắt tỉa cây cảnh cũng có thể trở thành những người anh hùng có ích cho dân tộc, cho đồng bào mà sẵn sàng dũng cảm hiến dâng cả máu của mình cho nhiệm vụ chung. Ông luôn trân trọng mọi sáng tạo của người lao động và tìm cách động viên họ hoàn thành khát vọng của mình một cách tốt nhất.
Quả thực noi gương ông, nhiều người trẻ tuổi luôn tin những gì ông nói, làm theo những gì ông làm mà dấn thân lập nghiệp bằng nghề hoa cây cảnh, Sinh Vật Cảnh từ mấy chục năm qua. Để đến hôm nay đã bao người thành đạt từ chính niềm đam mê của mình.
Người viết bài trong chuyến công tác phía Nam cùng đồng chí Nguyễn Văn Trân năm 2006
Trên cương vị Chủ tịch Trung ương Hội Sinh Vật Cảnh Việt Nam rồi Chủ tịch Danh dự của Hội, ông luôn quan tâm sâu sát về tổ chức Hội và phong trào Sinh Vật Cảnh Việt Nam. Ông sống giản dị, chân thành, trách nhiệm hết mình với đồng chí, đồng nghiệp.
Cách đây 5 năm, ở tuổi 97 trên đường đi họp Quốc hội, ông đã rẽ vào thăm đại tá Nguyễn Ngọc Châu, cán bộ tiền khởi nghĩa, nguyên Chánh văn phòng Hội Sinh Vật Cảnh Việt Nam. Thấy đại tá Nguyễn Ngọc Châu cao tuổi phải sống trong căn nhà tập thể đã xuống cấp ở phố Đặng Dung, ông rút điện thoại ra gọi ngay cho Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đề nghị: "Tôi đến thăm anh Nguyễn Ngọc Châu, đại tá, nguyên cán bộ Tổng cục Chính trị. Anh ấy làm Sinh Vật Cảnh cùng tôi và anh Đỗ Phượng một thời gian khá dài. Nay tuổi anh đã cao nhưng phải sống trong căn nhà tập thể xuống cấp quá. Nếu có thể đề nghị anh quan tâm cho anh em sửa chữa lại, xây thêm nhà vệ sinh khép kín ngay tại phòng để sinh hoạt thuận tiện lúc tuổi già...".
Xúc động trước tình cảm và đề nghị chính đáng về người có công với cách mạng, ngay mấy ngày hôm sau, Bộ Quốc phòng cho nhân viên đến sửa chữa nhà cho đại tá Nguyễn Ngọc Châu theo đúng đề nghị của đồng chí Nguyễn Văn Trân.
Hay vào ngày 31/12/2016, gia đình tổ chức mừng khánh thọ lần thứ 100 của ông, ông không quên gọi điện mời nhà báo Đỗ Phượng và một số anh em giúp việc ở Hội đến nhà chơi để vừa ăn cơm vừa trao đổi về công tác Sinh Vật Cảnh trong tình hình mới. Ông cùng nhà báo Đỗ Phượng bày tỏ những niềm vui sau gần 30 năm gắn bó với hoạt động Sinh Vật Cảnh cũng như bày tỏ những trăn trở về nhân tình thế thái.
Hình ảnh một bác Trân chống gậy đi khắp các nẻo đường Tổ Quốc để động viên nhân dân gìn giữ lối sống hòa đồng với thiên nhiên và yêu Sinh Vật Cảnh quý báu của ông cha đã, đang và sẽ là lời hiệu triệu mạnh mẽ bao tâm hồn đồng điệu góp phần tạo nên những mùa xuân đất Việt mãi mãi xanh tươi, đời đời bền vững.
Vậy mà ngày 07/12/2018, sau hơn một năm nhà báo Đỗ Phượng đi xa, đồng chí Nguyễn Văn Trân đã vĩnh biệt chúng ta về với Bác Hồ để lại niềm tiếc thương vô hạn.
Vĩnh biệt đồng chí Nguyễn Văn Trân, chúng ta nguyện bước tiếp trên con đường và sự nghiệp đồng chí đã đi qua, cũng như góp phần đưa Sinh Vật Cảnh từ một thú chơi văn hóa của ông cha đến một mỹ tục mới trong thời đại Hồ Chí Minh phát triển nhanh, mạnh và bền vững thành một ngành kinh tế sinh thái có giá trị cao.
Người viết này luôn cảm thấy vinh dự tự hào có được những năm tháng trong đời gần gũi giúp việc đồng chí Nguyễn Văn Trân và đồng chí Đỗ Phượng giai đoạn (2002 - 2017). Còn gì hạnh phúc hơn khi duyên lành đã cho chúng tôi bao năm tháng được gần gũi những cây đại thụ để cảm nhận, học tập và rèn luyện từ thế hệ những người gần gũi Bác Hồ không chỉ giàu bản lĩnh, tài năng mà còn nhân hòa, đức độ hiếm thấy trong cõi nhân sinh ba vạn sáu ngàn ngày:
Bản lĩnh, tài năng cao sự nghiệp
Nhân hòa, đức độ đại thành công
Hà Nội, 14/12/2018
