Trong thời gian gần đây, người dân các tỉnh miền Bắc và Bắc Trung Bộ liên tục chịu ảnh hưởng bởi các cơn bão hoạt động trên Biển Đông, điển hình là 2 cơn bão lớn Yagi và Wipha. Đáng lo ngại hơn là các cơn bão gần đây thường xuất hiện sớm hơn bình thường, cường độ mạnh và diễn biến phức tạp, khó dự đoán — khác hẳn với quy luật khí hậu trung bình nhiều năm. Thực tế này đang đặt ra thách thức lớn cho công tác dự báo, phòng chống thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu tại Việt Nam nói riêng và toàn thế giới nói chung.
Biến đổi khí hậu làm gia tăng cường độ bão
Theo các nghiên cứu khí tượng quốc tế, nguyên nhân chính dẫn đến việc xuất hiện nhiều siêu bão hơn trong thập kỷ qua là do biến đổi khí hậu toàn cầu. Khi nhiệt độ Trái đất tăng lên, nhiệt độ bề mặt đại dương, đặc biệt là các vùng biển nhiệt đới cũng tăng theo. Đây là điều kiện thuận lợi để các cơn áp thấp nhiệt đới phát triển nhanh thành bão mạnh hoặc siêu bão.
Báo cáo từ Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) và Cơ quan Quản lý Đại dương và Khí quyển Quốc gia Mỹ (NOAA) đều cho thấy, các đại dương ấm hơn làm tăng lượng hơi nước trong không khí, khiến bão không chỉ mạnh hơn mà còn mang theo lượng mưa lớn hơn. Ngoài ra, hiện tượng bão tăng cường nhanh: khi tốc độ gió tăng hơn 55 km/h chỉ trong vòng 24 giờ ngày càng phổ biến, gây khó khăn cho công tác dự báo và ứng phó.
Tình hình bão ở Biển Đông và tác động tới Việt Nam
Việt Nam là quốc gia nằm ven Biển Đông – một trong những khu vực có tần suất bão lớn nhất thế giới. Mỗi năm, Biển Đông có khoảng 10–12 cơn bão và áp thấp nhiệt đới hoạt động, trong đó từ 4–6 cơn có khả năng ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền Việt Nam.
Tình hình bão ở Biển Đông trong những năm gần đây đang cho thấy một xu hướng đáng báo động: tần suất xuất hiện ngày càng dày đặc và cường độ ngày một gia tăng. Các chuyên gia nhận định, dưới tác động của biến đổi khí hậu, các quy luật về bão đang dần bị phá vỡ. Không chỉ giới hạn trong mùa mưa bão truyền thống, giờ đây những cơn bão mạnh, thậm chí siêu bão, có thể hình thành nhanh, di chuyển với quỹ đạo phức tạp và xuất hiện trái mùa.
Sự thay đổi này khiến tác động của bão tới Việt Nam trở nên khó lường hơn bao giờ hết, đặt ra thách thức thường trực, đe dọa trực tiếp đến an toàn của hàng triệu người dân dọc dải ven biển và gây áp lực nặng nề lên công tác dự báo bão và phòng chống thiên tai của quốc gia.
Việt Nam cần chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu
Sự gia tăng của siêu bão và thời tiết cực đoan là xu hướng toàn cầu không thể đảo ngược trong ngắn hạn. Việt Nam, với đặc điểm địa lý ven biển và khí hậu nhiệt đới gió mùa, được xếp vào nhóm các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu. Vì vậy, việc tăng cường hệ thống quan trắc, nâng cao năng lực dự báo, đầu tư vào cơ sở hạ tầng chống thiên tai và giáo dục cộng đồng về phòng chống thiên tai là những bước đi cần thiết, không thể chậm trễ.
Bên cạnh đó, quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội tại các vùng ven biển cần tính đến yếu tố rủi ro khí hậu để giảm thiểu thiệt hại khi thiên tai xảy ra. Những giải pháp lâu dài như bảo vệ rừng ngập mặn, di dời dân cư ra khỏi vùng nguy cơ sạt lở, và xây dựng nhà ở kiên cố tại vùng thường xuyên có bão lũ cũng cần được đẩy mạnh.
Sự gia tăng của siêu bão không chỉ là biểu hiện của một hệ quả khí hậu, mà còn là thách thức đặt ra cho các quốc gia trong việc thích nghi với điều kiện tự nhiên mới. Việt Nam, với vị trí đặc thù trên bản đồ thời tiết khu vực, không thể đứng ngoài xu thế đó. Chủ động phòng tránh, nâng cao năng lực cảnh báo và xây dựng cộng đồng bền vững trước thiên tai chính là chìa khóa giúp đất nước đối mặt với các nguy cơ do biến đổi khí hậu mang lại.
