Thảo luận Luật Điện ảnh: Không thẩm định thì không kiểm soát được nội dung phim

Tham khảo kinh nghiệm của các nước có nền điện ảnh phát triển

Về một số vấn đề chung, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh trong phiên thảo luận tổ cũng như phiên thảo luận tại hội trường cho thấy mong muốn của các đại biểu Quốc hội là tìm những giải pháp tối ưu nhất để góp phần xây dựng một bộ luật điện ảnh thực hiện bằng được những nội dung cốt lõi đã đề ra, đó là không chỉ là một nghệ thuật, điện ảnh còn là một nhóm ngành kinh tế.

Bộ trưởng chia sẻ, trong quá trình chuẩn bị dự án Luật, Cơ quan soạn thảo và Chính phủ đã thường xuyên nhận được ý kiến chỉ đạo sâu sát của lãnh đạo Quốc hội mà trực tiếp là Chủ tịch Quốc hội khi phân tích về hai trụ cột này và Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội đã dành thời gian trong phiên thẩm định sơ bộ và thẩm tra để trình Quốc hội, các Ủy ban của Quốc hội. Cơ quan soạn thảo nhận thấy được không phải chỉ là tiếp thu ý kiến lãnh đạo, chỉ đạo điều hành mà còn có cả sự chia sẻ, đồng hành cùng với Chính phủ với mong muốn là có được một bộ luật đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển điện ảnh Việt Nam.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, quá trình chuẩn bị, cơ quan soạn thảo đã cố gắng nghiên cứu, xem xét 20 nước có nền điện ảnh phát triển để lựa chọn những vấn đề gì phù hợp có thể đưa vào luật. Tuy nhiên, Bộ trưởng thừa nhận đây là một vấn đề khó và như nhiều đại biểu đã phát biểu. Vì vậy, cũng không thể đáp ứng hết một sớm, một chiều như mong muốn của các đại biểu Quốc hội.

80% thị phần rạp chiếu phim là do nước ngoài quản lý

Đi vào giải trình các vấn đề cụ thể, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng thông tin: Thị phần chiếu phim ở Việt Nam hiện nay đang chứng kiến sự lấn sân của các doanh nghiệp nước ngoài khi có tới 80% thị phần rạp chiếu phim là do nước ngoài quản lý và hoạt động, trong nước chỉ giữ được 20% thị phần.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cũng thừa nhận, điện ảnh Việt Nam đang thiếu về nguồn lực, trong đó về chính sách tài chính, về con người, rồi vấn đề về phim trường. Mặc dù Chính phủ cũng đã có nhiều nghị định, như vấn đề về hợp tác công tư để thu hút đầu tư, nhưng trong thực tiễn cũng không phải là có được một sớm, một chiều. Đứng trước áp lực như vậy, ngành điện ảnh cũng đòi hỏi là phải vừa hoàn thiện, vừa tìm kiếm các nguồn lực.

Nhóm vấn đề thứ hai là một số chính sách cụ thể. Tại dự thảo luật lần này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết cơ quan soạn thảo có đề xuất ở Điều 5 và Điều 6 về chính sách phát triển điện ảnh. Điều 5, nói về chính sách dành cho ngành văn hóa nghệ thuật. Điều 6, nói đến vấn đề về lĩnh vực kinh tế, đó là công nghiệp điện ảnh. Hai điều này đã thể hiện được đâu là chính sách mà Nhà nước cần phải hướng đến, đó là đầu tư sản xuất phim để phục vụ nhiệm vụ chính trị, đó là phát hành, phổ biến phim phục vụ cho miền núi, vùng biên giới, hải đảo, vùng dân tộc thiểu số; đầu tư cho cơ sở vật chất, kỹ thuật cho điện ảnh và cuối cùng là tổ chức liên hoan phim, ứng dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến, nhất là trong bối cảnh công nghệ số.

Về chính sách trong công nghiệp điện ảnh, luật cũng dự kiến tập trung vào 4 nhóm vấn đề, đó là: Đảm bảo môi trường đầu tư kinh doanh; Hỗ trợ khởi nghiệp cho doanh nghiệp điện ảnh; Phát triển thị trường điển hình trong nước gắn với sản phẩm, dịch vụ và du lịch và những biện pháp khuyến khích về mặt pháp lý, khuyến khích phát triển quỹ đầu tư mạo hiểm; Bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan; xây dựng hệ thống dữ liệu và thúc đẩy các vấn đề phát triển. Trong đó, thu hút đầu tư và tạo môi trường bình đẳng để tất cả mọi thành phần kinh tế tham gia vào lĩnh vực công nghiệp điện ảnh.

Không để lọt những bộ phim có nội dung không đúng về Việt Nam

Về thẩm quyền cấp phép và phân loại phim, theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, đây là một trong những nội dung mà các đại biểu Quốc hội phát biểu khá nhiều. Theo quy định tại dự thảo Luật, việc thẩm định và cấp phép phim cho các loại phim do cơ quan nhà nước là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Ủy ban nhân dân tỉnh thực hiện, vì vậy mà trong luật lần này dự kiến kế thừa những nội dung của luật hiện hành.

Cũng có ý kiến đề nghị là phải bỏ thẩm định kịch bản đối với phim hợp tác, sử dụng phim hợp tác liên doanh với nước ngoài, nhưng theo giải trình của Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, trong thực hiện đang xảy ra một vấn đề là thời gian qua có một số hoạt động liên kết, liên doanh không tuân thủ và vi phạm các quy định của pháp luật Việt Nam, như câu chuyện gần đây nhất là khi nhà làm phim làm về hệ thống hang động của Quảng Bình là hang Sơn Đoòng, dựng ra một câu chuyện là có một gia đình người nước ngoài phát hiện ra và sinh sống ở đó, xuyên tạc vấn đề không phù hợp với lý thực tế. Hoặc các nhà làm phim phản ánh sai lệch về cuộc tổng tấn công và nổi dậy mùa Xuân năm 1968 khác với lịch sử của dân tộc Việt Nam. Ngoài ra, các phim hợp tác với nước ngoài thường sau đó lại không phổ biến tại Việt Nam. “Vì vậy, nếu như không có thẩm định thì không kiểm soát được”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nêu rõ.

Nhóm vấn đề thứ ba là vấn đề về phân loại phim, hiện nay theo hướng cơ quan soạn thảo đề xuất trong dự thảo Luật đó là phải kết hợp về việc phân loại phim và giao trách nhiệm cho các cơ quan sản xuất, phát hành phim khi phổ biến phim trên không gian mạng phải chịu trách nhiệm cung cấp các nội dung thiết kế và theo hướng là hậu kiểm trước. Về quy định này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng thừa nhận cũng rất khó thực hiện trong thực tế bởi trong thực tiễn công nghệ của Việt Nam, cơ quan chức năng mới kiểm soát được phần âm thanh, còn toàn bộ phần hình ảnh chưa có đủ công nghệ để kiểm soát. Do vậy, đây cũng là một vấn đề khó khi thiết kế điều luật này. “Chúng ta phải cân nhắc làm sao để không bị lọt những bộ phim có những nội dung không đúng với Việt Nam, chưa muốn nói là vi phạm các quy định của pháp luật”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Mỗi năm Nhà nước đầu tư cho phim 65 tỷ đồng

Nhóm vấn đề cuối cùng là vấn đề về sản xuất phim theo ngân sách của Nhà nước đặt hàng và gắn với quỹ. Có nhiều đại biểu cho rằng nên tổ chức đấu thầu, theo Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cơ quan soạn thảo đã xem xét và cân nhắc vấn đề này và cho biết, do ngân sách nhà nước còn hạn hẹp, hơn 10 năm gần đây tính ra mỗi năm Nhà nước đầu tư khoảng 65 tỷ đồng cho khoảng 40 bộ phim, trong đó 20 bộ phim truyền hình, còn lại là phim tài liệu, phóng sự. Vì vậy, “khi chúng ta thực hiện đấu thầu thì hầu như là không có đơn vị nào đấu thầu như chúng tôi đã lý giải. Vì vậy, chúng tôi mong muốn Quốc hội xem xét để có tính toán, chứ không phải là cơ quan soạn thảo không muốn đấu thầu”, Bộ trưởng chia sẻ.

Về Quỹ hỗ trợ phát triển điện ảnh, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng thông tin, nhiều quốc gia đều áp dụng quỹ, ngay cả những nước có nền điện ảnh phát triển. Vì vậy, Bộ trưởng mong các đại biểu Quốc hội xem xét để cân nhắc và cho rằng "nếu lập được quỹ thì mới có điều kiện để hỗ trợ và các đối tượng hưởng quỹ sẽ khác với đầu tư của Nhà nước".