"Thanh minh trong tiết tháng Ba/Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh".
Đồng bào dân tộc Tày, Nùng ở Cao Bằng đi tảo mộ. Ảnh: H.T
Tôi đã hỏi nhiều bậc trí giả thông tuệ kinh sách về tục tảo mộ này có tự bao giờ? Tại sao lại được khởi sự vào tháng Ba âm lịch (sau tiết thanh minh)? Còn đối với đồng bào Tày, Nùng lại tổ chức đúng vào ngày mùng 3 tháng Ba âm lịch? Nhưng mãi cho đến nay vẫn chưa có câu trả lời. Và dù ngày đó nắng hay mưa, kể cả giông bão, sấm sét thế nào đi nữa cũng phải mang gà trống thiến, xôi ngũ sắc, rượu, thịt, cá rán ra mộ thắp hương cho ông bà, tổ tiên..., tạo thành nét văn hóa tâm linh và mãi mãi lắng sâu trong tâm thức các thế hệ người Việt.
Bởi đây là một phong tục đẹp, nên con cháu trong họ hàng, dòng tộc dù bận nhiều công việc của cơ quan, đơn vị, xí nghiệp... (trừ đấy là cán bộ, chiến sĩ trong lực lượng vũ trang đang thực thi nhiệm vụ canh giữ biển trời, biên giới, hải đảo của Tổ quốc) thì cũng thu xếp về quê tảo mộ. Vì nó quá thiêng liêng! Thiêng liêng hơn cả ngày Tết Nguyên đán. Vì thế có người điều kiện không cho phép phải chấp nhận không nghỉ Tết để dành mấy ngày nghỉ ít ỏi ấy về quê tảo mộ. Chả thế mà cách đây hơn 20 năm về trước, quê tôi có người theo tiếng gọi của đồng tiền đã đi định cư ở mãi "trời Âu", "trời Mỹ" mà ngày mùng 3 tháng Ba vẫn về quê tảo mộ để tỏ lòng hiếu nghĩa với ông bà, tổ tiên.
Vì quá đỗi thiêng liêng nên dù có đi đâu vẫn về là thế! Về tảo mộ là để anh, chị, em lâu ngày gặp nhau mừng mừng, tủi tủi. Những câu chuyện được kể ra, những tâm tình được giãi bày, những kỷ niệm với bao tiếc nuối đã đi qua được chia sẻ. Vì đời người như cánh chim bay trong vòm trời, mỗi cánh chim để lại một tiếng hót, mỗi con người để lại một danh thơm, tất cả vàng son, giàu có sẽ như vầng mây tản, chỉ có lòng người ăn ở nghĩa tình với nhau là còn mãi.
Có giây phút nào xúc động hơn khi ra đến mộ, bày đồ cúng ra, thắp nén hương trên mộ ông bà, cha mẹ ta như thấy hình bóng đấng sinh thành hiện về trong hương khói. Thẻ vàng lem lém cháy, tàn tro bay trong gió lành lạnh tan vào màu đất như động vào hồn phách người thiên cổ. Dù gần, dù xa, với quê hương con người ta cốt ở tấm lòng!
Ngày tảo mộ thiêng liêng là thế, ai nỡ không về?
