Vở cải lương kết hợp ngôn ngữ múa rối “Ngạ quỷ”.
Nổi bật sự kết hợp giữa các loại hình trên phải nhắc tới vở kịch hát “Ngàn năm mây trắng” của tác giả PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ. Sự đồng hành của hai đạo diễn ở hai bộ môn nghệ thuật truyền thống khác nhau là NSND Thanh Ngoan, Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam và NSND Triệu Trung Kiên, Quyền Giám đốc Nhà hát Cải lương Việt Nam làm một vở diễn đặc biệt với sự pha trộn của cả chèo, cải lương, hát xẩm và hát văn Huế. Trước đó, nhiều người trong nghề không khỏi e ngại vì sự kết hợp này nếu không khéo có thể tạo nên “món pha tạp”. Nhưng thật bất ngờ, khi trình làng, vở diễn khẳng định được sự tài tình trong xử lý nội dung và nghệ thuật của ê-kíp sáng tạo và biểu diễn khi cùng lúc tôn vinh được vẻ đẹp của nhiều loại hình nghệ thuật âm nhạc khác nhau.
Nhà hát Cải lương Việt Nam từng thử nghiệm khá thành công với “Chuyện tình Khau Vai” khi mang lên sân khấu cải lương những giai điệu âm nhạc dân gian miền núi Tây Bắc; hay với “Ngạ quỷ” là sự kết hợp lần đầu giữa ngôn ngữ cải lương và ngôn ngữ rối... Đáng chú ý, trong “Ngạ quỷ”, đạo diễn Triệu Trung Kiên với sự cách tân táo bạo khi phối hợp 2 ngôn ngữ nghệ thuật cải lương và múa rối để kết nối câu chuyện, làm nổi bật chủ đề tư tưởng của tác phẩm tạo nên những sắc thái nghệ thuật mới lạ cuốn hút người xem.
Không đứng ngoài cuộc, Liên đoàn Xiếc Việt Nam cũng thể hiện quyết tâm kéo người xem tới rạp khi mạnh dạn kết duyên xiếc với nhiều ngôn ngữ biểu diễn khác. Đó là trường hợp của “Phù thủy đại chiến” - vở xiếc có sự kết hợp đậm đặc giữa ngôn ngữ xiếc và ngôn ngữ ảo thuật để tạo nên vở diễn có nội dung hoàn chỉnh. Hay mới đây là sự bắt tay giữa lãnh đạo Liên đoàn và Nhà hát Cải lương Việt Nam để lên ý tưởng thực hiện dự án dài hơi mang tên “Huyền sử Việt”. Dự án là sự kết hợp giữa ngôn ngữ cải lương và xiếc nhằm thể hiện những huyền tích dân gian về các vị thánh trong tứ bất tử của Việt Nam, hứa hẹn mang đến nhiều thú vị cho công chúng yêu sân khấu...
Có thể thấy, trong bối cảnh sân khấu truyền thống đang ở thế khủng hoảng thiếu người xem, sự xuất hiện của những tác phẩm nghệ thuật nêu trên mang đến hơi thở, tín hiệu mới, góp phần rút ngắn khoảng cách giữa sân khấu và công chúng hiện đại. Đó là tìm ra những mắt xích để liên kết và khám phá đến tận cùng vẻ đẹp của nhiều loại hình nghệ thuật khi kết hợp chúng trên cùng một sàn diễn sân khấu.
Nhưng không phải bất cứ sự kết hợp tương tự nào cũng mang đến thành công cho ê-kíp sáng tạo. Có những vở diễn đi theo hướng này vừa thành hình phải dừng lại vì bị đánh giá lộn xộn, không ăn ý. Bởi thế, hướng đi này vừa mở ra cơ hội, nhưng cũng không ít thách thức với người làm nghề.
Theo NSND Triệu Trung Kiên, bằng cách kết hợp nhiều loại hình nghệ thuật trong vở diễn sân khấu, những người thực hiện có thêm nhiều “đất” để thử sức, để khám phá và thỏa mãn khả năng sáng tạo của mình. Nhưng cái khó nhất là làm thế nào để khi đặt cạnh nhau, các loại hình không bị lẫn, bị nhòe vào nhau mà vẫn thể hiện được những nét đẹp riêng; loại hình này tôn vinh, làm bật vẻ đẹp của loại hình kia và ngược lại. Điều này đòi hỏi những người sáng tạo vừa phải mạnh dạn, quyết tâm trong thử nghiệm, vừa phải tài tình, khéo léo trong xử lý. Đối với các nghệ sĩ biểu diễn, sự kết hợp này mang đến cơ hội để họ được cọ xát, giao lưu với các đồng nghiệp ở nhiều loại hình nghệ thuật khác. Song đây cũng là thách thức buộc họ phải học hỏi và khám phá, đa dạng hóa năng lực diễn xuất của bản thân.
Tham gia vở diễn “Ngạ quỷ”, nghệ sĩ cải lương Văn Đáng chia sẻ rằng anh “đổ mồ hôi, sôi nước mắt” vì khi vào vai chính Dương Khương, phải thực hiện động tác của rối ác, rối thiện. Vai diễn không những bắt anh phải làm quen và luyện tập đến độ nhuần nhuyễn những động tác của nghệ thuật rối, mà còn đòi hỏi thay đổi sắc mặt, giọng nói liên tục, vừa ca cải lương, vừa phải diễn rối. Nếu không quyết tâm thì rất khó hoàn thiện vai diễn…
Và sự kết hợp những loại hình nghệ thuật để tạo “món ăn” tinh thần hấp dẫn công chúng đang được các nghệ sĩ nỗ lực tìm kiếm nhằm mở hướng đi mới giúp sân khấu thoát khỏi sự trầm lắng trong thời gian qua.
