Phong trào giếng thơi bể nước mưa, nếp sống văn minh ăn chín uống sôi. Một bước tiến thật trân trọng chống được các dịch bệnh về mắt, da, tiêu hóa... Ở vùng Sơn Tây hay trung du có giếng nước đá ong, nước trong veo, ngon lành mát rượi. Ở các tỉnh ven biển đào xuyên xuống cát mấy mét là có nước ngọt rồi. Sau năm 1975 bọn tôi đóng quân trong sân bay Nha Trang đều dùng giếng kiểu này. Mỗi đại đội một hai giếng, mỗi bếp ăn một giếng to có máy bơm hút lên tháp nước. Đào sâu xuống cát năm sáu mét là có nước ngọt dùng rồi, pha trà, pha mì tôm ngon lành. Có một vài giếng có mùi dầu tây, lính ta vẫn phải dùng hàng ngày. Giếng nước ở vùng đồng bằng quê tôi lại khác. Nơi gọi là giếng thơi, nơi thì gọi giếng khơi. Nhiều nhà giữa xóm có giếng này nhưng nước thì không pha chè được vì ngang và chát. Nhà gần ao ruộng cánh đồng thì nước giếng ngọt hơn và nhiều hơn. Hầu hết mỗi nhà có một giếng này để rửa ráy, giặt giũ sinh hoạt. Cũng dùng nước ao to của xóm cho tắm giặt, rửa rau.. làm cá, thịt nhiều hơn. Tuy nhiên cũng nhiều nhà không có giếng đâu. Vì đất thổ cao hoặc nhà ít người, neo đơn...vv. Có khi ba bốn nhà chung cái giếng thơi như nhà Cụ Bồng, cụ Ngận Ông Cống..., nhà cụ Quân cụ Phai chung giếng ở giữa hai nhà, bên cạnh là cái hầm kèo chữ A tránh máy bay Mỹ....
Để làm giếng, người ta quây cót tròn và cuốn các khoanh giếng. Mỗi khoanh hai hàng gạch đứng và bắt bằng vữa xi măng cát. Để ở sân mươi ngày cho thật cứng xi măng rồi mới hạ xuống giếng, đào giếng phải sâu hơn bốn mét. Mấy người đàn ông lực lưỡng đào theo kiểu hạ cấp trên rộng, dưới hẹp dần bằng đường kính khoanh giếng, khoảng một mét. Nhà cao đất giữa xóm thì phải chín mười khoanh giếng mới có nước. Phải bịt kín thành giếng, không để có mạch ngang, nếu không nước sẽ không sạch, váng và đục. Hôm đào giếng và hạ giếng cả nhà bận rộn. Kết thúc sẽ có bữa cơm rượu, cá, thịt gà. Rất là vui. Sau đó nhà khá giả làm nền giếng và nhà tắm. Nhà tôi chỉ trồng cây râm bụt ken dày cắt tỉa thành nhà tắm. Mãi lâu sau mới xây được cái nhà tắm con con. Giếng khơi tắm mùa hè mát lạnh, hồi đó ở quê chưa có điện, đêm hè oi bức, khuya ra dôi vài gầu nước giếng mát mẻ là vào ngủ được ngay. Từ khi có nước giếng khoan, rồi nước nhà máy nước sạch Bến Trại lọc nước sông Luộc về mắc đến từng hộ, các giếng khơi này đều đã bị lấp kín. Lớp bạn tuổi 30 trở xuống quê tôi thì không biết giếng khơi. Giếng khơi một thời hoài niệm. Một kỳ quan thân thiết của mỗi nhà ở làng quê thời chưa xa./.
Theo Trái tim Người lính
