Nếu tính cứ 20 năm là một thế hệ, thì Nghệ sỹ nhân dân, Nhà giáo nhân dân Thái Thị Liên là thế hệ trước, còn tôi là thế hệ sau. Tôi không là học trò của bà, nhưng tôi học được ở bà nhiều điều về sự phấn đấu bền bỉ trong nghề nghiệp và cả sự nuôi dưỡng những tài năng trong gia đình.
Ngày 4 tháng 8 vừa rồi, bà vui vẻ thổi nến mừng sinh nhật 101 tuổi tây (102 tuổi ta). Tuổi cao nhưng bà vẫn minh mẫn. Hàng ngày ngoài đọc báo, xem truyền hình, chơi bài, tập đàn, lên thực đơn cho chị giúp việc đi chợ, bà còn thích đi dạo gần nhà: vòng quanh hồ Tây, vườn Bách Thảo, siêu thị. Lâu lâu đi nhà hàng, nghe biểu diễn, trời đẹp thì cùng con cháu đi Đồ Sơn, Tam Đảo, Ba Vì… ngồi xe hơi không mệt mỏi.
Nghệ sỹ nhân dân, Nhà giáo nhân dân Thái Thị Liên
Sinh ra trong một gia đình trí thức thượng lưu ở Sài Gòn, bà Thái Thị Liên học đàn piano từ năm 4 tuổi tại trường dòng (công giáo) và tiểu học dành cho con em người Pháp.
Từ năm 11 tuổi, cùng lúc theo học ở Trường Trung học Marie Curie, bà đã bước vào con đường chuyên nghiệp với bà giáo Armande Caron.
Đến năm 16 tuổi, bà có buổi biểu diễn ra mắt công chúng tại tại tòa thị chính Sài Gòn.
Năm 1946, bà sang Pháp với dự định tiếp tục học cao hơn về âm nhạc. Nhưng do những biến động của gia đình và thời cuộc, bà đã theo chồng - nhà ngoại giao cách mạng Trần Ngọc Danh - chuyển từ Paris sang Praha và theo học ngành biểu diễn piano tại Nhạc viện Praha, và tốt nghiệp năm 1951.
Cuối năm 1951, bà theo chồng về Việt Bắc tham gia kháng chiến và công tác tại Đoàn văn công Trung ương…
NSND Thái Thị Liên và con gái là GS.NGND.NSND Trần Thu Hà. Ảnh: TL.
Những người con của bà đều thành danh, gắn bó trực tiếp hoặc gián tiếp với sự nghiệp âm nhạc. Đó là 2 người con của bà với nhà cách mạng Trần Ngọc Danh: GS.NGND Trần Thu Hà - nguyên giám đốc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam - và KTS.TS Trần Thanh Bình (người thiết kế phòng hoà nhạc của Học viện). Và đặc biệt là NSND Đặng Thái Sơn, người con trai với thi sỹ Đặng Đình Hưng.
Bà cùng với các nhạc sỹ Tạ Phước, Lê Yên, Tô Vũ, Vũ Tuấn Đức, Doãn Mẫn, Lều Thọ Hợp đã sáng lập Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam). Bà đã trực tiếp đào tạo nhiều thế hệ giảng viên, nghệ sỹ piano và là Chủ nhiệm đầu tiên của khoa Piano suốt 20 năm, trong đó có cả những năm tháng chiến tranh gian khổ.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm nghệ sĩ, nhà giáo Thái Thị Liên
Nghệ sỹ Thái Thị Liên còn đóng góp nhiều hoạt động biểu diễn: Người đầu tiên biểu diễn chương trình recital từ cuối những năm 50 ở Hà Nội, tham gia các chương trình hòa tấu với các chuyên gia Liên Xô cũ như GS Khodjaev và Fedoshenko tại Nhà hát Lớn Hà Nội và Hải Phòng… Cuối năm 1955, bà đã cùng với ca sỹ Minh Đỗ ghi âm tại Tiệp Khắc đĩa nhạc đầu tiên của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Bà đã cùng với nhạc sĩ Lưu Hữu Phước cho ra đời bài hát “Ru con Nam Bộ” và được phổ biến rộng rãi cho đến ngày nay. Bài hát được kết hợp giữa hai điệu Lý Bốn mùa và Lý Giao duyên.
Tôi đã được dự đêm nhạc “Trăm mùa thu vàng” vinh danh nghệ sỹ, nhà giáo Thái Thị Liên nhân dịp bà tròn 100 tuổi (tháng 11/2017). Thật cảm động khi nghe tiếng đàn điêu luyện và đôi tay già như múa trên phím đàn của bà và tiếng đàn trẻ trung réo rắt của các thế hệ học trò do bà hướng dẫn đào tạo. Cảm động hơn là phần tiếp đó: “Quà tặng mẹ thặng thầy” của nghệ sĩ nhân dân, con trai của bà Đặng Thái Sơn biểu diễn. Tôi thích nhất bản nhạc có tên “Dòng nước giỡn đùa”. Nó gợi nhớ đến triết lý sống “như nước” và câu ca dao mang tên nghệ sỹ “Công cha như núi Thái Sơn – Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra…”.
Một nghệ sỹ châu Á đầu tiên năm 1980 đã nhận giải nhất Cuộc thi Piano quốc tế Chopin – mà mẹ là người thầy đầu tiên dạy dỗ. Bà thường nhắc con cháu cố gắng phát huy truyền thống của gia đình, trong đó có gia đình ông ngoại Thái Văn Lân rất yêu nghệ thuật, chị gái của bà là Thái Thị Lang học piano ở nhạc viện cao đẳng quốc gia Paris, người Việt nam đầu tiên chuyển soạn những bài dân ca của quê hương thành tiểu phẩm cho piano. Anh trai của bà là Thái Văn Lung từng chỉ huy lực lượng vũ trang cách mạng tại Thủ Đức trước năm 1945 và hy sinh anh dũng…
Truyền thống của gia đình bên nội cũng như bên ngoại, đại gia đình nghệ sỹ, nhà giáo âm nhạc Thái Thị Liên cho đến nay không ngừng được phát huy, khi mỗi năm lại thêm một tuổi. Với bà đã vượt ngưỡng 100, bà thấy vui với con cháu và đồng nghiệp từng gắn bó với giáo trình, với cây đàn piano và những kỹ thuật kỳ diệu đầy sáng tạo trên đôi tay và tâm hồn của người Việt./.
