1. Động đất kiến tạo (Tectonic Earthquakes)
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của động đất, chiếm khoảng 90% tổng số trận động đất trên thế giới. Nguyên nhân chính là do sự dịch chuyển của các mảng kiến tạo trên vỏ Trái Đất. Các mảng này luôn di chuyển, khi chúng va chạm, trượt qua nhau hoặc bị kéo căng, năng lượng tích tụ sẽ giải phóng đột ngột, gây ra động đất.
Các ranh giới mảng kiến tạo dễ xảy ra động đất:
- Ranh giới hội tụ (mảng này chui xuống dưới mảng kia) → hay gặp ở Nhật Bản, Philippines.
- Ranh giới phân kỳ (hai mảng tách xa nhau) → như sống núi giữa Đại Tây Dương.
- Ranh giới biến dạng (hai mảng trượt ngang qua nhau) → nổi bật nhất là đứt gãy San Andreas ở Mỹ.
2. Động đất núi lửa (Volcanic Earthquakes)
Loại này ít phổ biến hơn nhưng vẫn rất nguy hiểm. Khi núi lửa phun trào, magma di chuyển mạnh dưới lòng đất, gây áp lực lên các lớp đá xung quanh và có thể tạo ra động đất. Những trận động đất này thường xảy ra ở gần các khu vực có núi lửa hoạt động, như Indonesia, Iceland hay Hawaii.
3. Động đất nhân tạo (Induced Earthquakes)
Hoạt động của con người cũng có thể gây ra động đất, đặc biệt là:
- Khai thác khoáng sản, dầu mỏ, khí đốt → làm rỗng lòng đất, gây sụt lún.
- Bơm nước vào lòng đất (fracking) để khai thác dầu đá phiến → gây áp lực lên các đứt gãy có sẵn.
- Hồ chứa lớn sau khi đập thủy điện xây xong → trọng lượng nước làm gia tăng áp lực lên lớp vỏ Trái Đất.
- Vụ nổ hạt nhân hoặc nổ mìn quy mô lớn → làm rung chuyển khu vực xung quanh.
Như vậy, động đất có thể do tự nhiên hoặc con người gây ra, nhưng phần lớn là do sự dịch chuyển của các mảng kiến tạo. Mỗi năm có khoảng 500.000 trận động đất trên toàn cầu, nhưng chỉ khoảng 100.000 trận là đủ mạnh để con người cảm nhận được. Những trận động đất mạnh nhất thường xảy ra ở vành đai Thái Bình Dương (Ring of Fire) - khu vực có hoạt động kiến tạo sôi động nhất thế giới.
